طراحی ابعاد آسانسور

برخی از عوامل تاثیرگذار در طراحی پله برقی عبارتند از :  نیازهای فیزیکی پروژه، محل نصب، الگوهای ترافیکی، ملاحظات ایمنی و هماهنگی سیستم با دکوراسیون محل نصب. بدیهی است عوامل فیزیکی نظیر فاصله عمودی و افقی  که باید پله برقی را در آن مستقر نمود در درجه نخست اهمیت می باشند. با بررسی این عوامل می توان شیب پله برقی  و طول واقعی آن  را محاسبه نمود. یک دیگر از عوامل فیزیکی موثر، میزان استحکام پی ساختمان جهت تحمل وزن بالای اجزای تشکیل دهنده بعلاوه مسافرین پله  برقی است. چرا که تمام بار ناشی از ادوات و تجهیزات پله همچنین بار ناشی از تجمع افراد بر روی پله برقی بر کف یا طبقات ساختمان محل نصب وارد می شود. انتخاب محل نصب پله برقی از این نظر که بایستی در انظار عمومی قرار گرفته و براحتی دیده شود نیز مهم است. همچنین در فروشگاه ها و موارد مشابه، انتخاب محل نصب باید بگونه ای باشد که عملکرد پله برقی ، مزاحم دیده شدن کالاهای فروشگاه نگردد.

الگوهای  ترافیکی نیز بایستی در طراحی پله برقی مورد بررسی قرار گیرد. در برخی ساختمانها، مسئله فقط این است که تعدادی مسافر از یک طبقه به طبقه دیگر جابجا شوند، ولی در بعضی دیگر از ساختمانها هدفهای  بیشتری از جابجائی مسافر وجود دارد: اینکه مسافرین را به سمت خروجی اصلی یا طبقات نمایشگاهی هدایت کنند. تعداد مسافرین از این جهت مهم است که پله برقی ها با ظرفیت جابجائی بیشینه مشخصی طراحی می شوند. بعنوان مثال یک پله برقی با ورودی تکی و سرعت ۰٫۴۵ متر بر ثانیه قابلیت جابجائی تقریبی ۱۷۰ نفر در ۵ دقیقه را دارد. مدلهای عریضتر این پله برقی با سرعت جابجائی تا ۰٫۶ متر بر ثانیه، میتوانند حدود ۴۵۰ مسافر را در همان زمان جابجا کنند. ظرفیت جابجائی پله برقی باید متناسب با پیک ترافیک تقاضا محاسبه شود. نقش این عامل در طراحی و برنامه ریزی پله برقی برای اماکنی که دارای افزایش ترافیک ناگهانی هستند بسیار تعیین کننده می باشد. بعنوان مثال، پله برقی های مترو بایستی بگونه ای طراحی و انتخاب شوند که بتوانند ترافیک ناگهانی ناشی از تخلیه یک قطار را بدون ایجاد ازدحام در ورودی پله برقی پوشش دهند.

البته که عامل ایمنی نیز از موارد پراهمت در طراحی پله برقی است. حفاظت از حریق در محفظه های زمینی ( موتورخانه و چاهک)  پله برقی در طبقات ممکن است بوسیله تعبیه اسپرینکلر(آب فشان) های خودکار یا پوشاندن آنها با پرده های نسوز  صورت گیرد. همچنین میتوان پله برقی را در یک سالن ایزوله ضد حریق نصب نمود. برای جلوگیری از افزایش بیش از حد دمای کارکرد، بایستی در محفظه نصب موتور و چرخدنده ها ،دریچه هائی برای تهویه هوا درنظر گرفته شود. هرگاه پله برقی بعنوان عامل اصلی جابجائی مسافر بین طبقات انتخاب شود، پیشنهاد می گردد که در مجاورت پله برقی، راه پله ای نیز در نظر گرفته شود . همچنین ممکن است لازم باشد که آسانسور ویلچربری در مجاورت پله برقی درنظر گرفته شود تا معلولین بتوانند از آن استفاده نمایند. درنهایت، رعایت هارمونی پله برقی با دکوراسیون داخلی محل نصب نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد. معماران و طراحان داخلی می توانند طیف وسیع و متنوعی از سلایق و رنگ ها را برای دستگیره و حفاظ های پله انتخاب نموده و سفارش دهند.

فضای مورد نیاز سیستم آسانسور را می‌توان در سه بخش کلی زیر تقسیم بندی نمود: (شکل 1)

الف- فضای مورد نیاز در مقطع افقی (عرض و عمق چاه)

ب- فضای مورد نیاز در مقطع عمودی (از کف تا سقف چاه)

ج- فضای مورد نیاز در موتورخانه

هر یک از بخش‌های فوق را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بتوانیم ابعاد مناسب جهت آسانسور با ظرفیت و سرعت موردنظر را به دست آوریم.

الف- فضای مورد نیاز در مقطع افقی

همان طور که در شکل 2 ملاحظه می‌شود، برای تعیین ابعاد چاه آسانسور، چهار فضای تعیین کننده و مورد نیاز جهت تجهیزات آسانسور وجود دارد که به شرح زیر می‌باشد: (شکل 2)

1. کابین آسانسور

2. وزنه تعادل

3. ریل راهنمای کابین آسانسور

4. در آسانسور

این چهار فضا مستقیماً بر روی ابعاد چاه آسانسور در مقطع افقی یعنی عرض و عمق چاه موثرند که نقش هرکدام چنین است:

الف-1- کابین آسانسور

ابعاد کابین آسانسور بر اساس ظرفیت آن قابل بررسی است که این ابعاد به صورت متعارف و توسط شرکت‌های بزرگ آسانسوری در چارچوب مقررات و استانداردهای آسانسور طبق حداکثر مساحت برای هر ظرفیت تعریف شده است. (شکل 3)

جدول شماره 1، برخی ظرفیت‌های متداول با حداکثر فضای مجاز طبق (استاندارد اروپا برای آسانسور) و ابعاد کابین مربوط را نشان می‌دهد که با در نظر گرفتن ظرفیت مورد نظر ابعاد کابین مناسب، به دست می‌آید.

لازم به ذکر است مساحت خالص داخل کابین طبق شکل 3، اندازه گیری می‌گردد و فضای اضافی سمت در آسانسور به عنوان مساحت خالص محاسبه نمی‌گردد.

توضیح: با توجه به تنوع بالای ظرفیت آسانسور در جدول شماره 1، متداول‌ترین ظرفیت‌ها که بیش از 90 درصد آسانسورهای نصب شده در کشور را شامل می‌شود، انتخاب شده است.

الف-2- وزنه تعادل

معمولا فضای مورد نیاز در پشت کابین آسانسور جهت عبور وزنه تعادل با رعایت فواصل استاندارد حدود 30 سانتیمتر است. لازم به توضیح است در آسانسورهای با ظرفیت 1000 کیلوگرم و بیش از آن وزنه تعادل از پشت کابین به سمت کنار آن منتقل می‌گردد، که در اینجا به این مسئله پرداخته نشده است.

الف-3- ریل راهنمای کابین آسانسور

ریل راهنما، هدایت کابین و وزنه تعادل را در یک مسیر مستقیم بر عهده دارد که در دو سمت کابین و وزنه تعادل به صورت کاملا موازی و دقیق نصب می‌گردد. فضای مورد نیاز برای نصب ریل کابین در هر طرف حدود 20 سانتیمتر می‌باشد که این فاصله در آسانسورهای با سرعت بالا تا 25 سانتیمتر افزایش می‌یابد.

الف-4- در آسانسور

در آسانسور با توجه به نوع و ابعاد آن می‌تواند تعیین کننده اصلی عرض چاه آسانسور بوده و همچنین بر عمق چاه نیز تاثیرگذار باشد.

الف-4-1 عرض مورد نیاز جهت نصب در آسانسور

در آسانسور عموماً به دو صورت نیمه اتوماتیک (یعنی در لولایی طبقات و در اتوماتیک کابین، شکل 4) و تمام اتوماتیک (یعنی در طبقات و در کابین اتوماتیک) و به صورت تلسکوپی (شکل 5)، سانترال یا مرکزی (شکل 6) است. توضیح این که نوع درهای ارائه شده در شکل‌های (4) و (5) و (6) متداول ترین انواع درهای آسانسور می‌باشند یعنی 2 لنگه هستند. البته در برخی موارد یعنی فولدری یا بادبزنی (شکل 7) و درهای 3 لنگه و یا بیشتر استفاده نمود. در شکل آسانسوری با در نیمه اتوماتیک دو لنگه راست بازشو نشان داده شده است که اگر عرض بازشوی این درها را A فرض نماییم عرض چاه مورد نیاز برابر است با: عرض در + نصف عرض خودش + 35 تا 40 سانتیمتر یعنی 40 cm تا A+A+35

عرض چاه مورد نیاز در شکل 5 نیز که یک در تمام اتوماتیک دو لنگه راست بازشو را نشان می‌دهد، با عرض چاه مورد نیاز در درهای نیمه اتوماتیک برابر است.

عرض چاه مورد نیاز در آسانسور با در تمام اتوماتیک سانترال یا مرکزی (شکل 6) با توجه به باز شدن در از وسط معادل دو برابر عرض در + 20 سانتیمتر یعنی 2A+20 cm خواهد بود.

الف-4-2 عمق چاه مورد نیاز جهت نصب در آسانسور

آسانسور با در نیمه اتوماتیک (شکل 4) معمولا حدود 20 سانتیمتر از عمق چاه را اشغال می‌نماید که این فضا برای درهای تمام اتوماتیک تلسکوپی (شکل 5) بین 25 تا 35 سانتیمتر و برای درهای تمام اتوماتیک سانترال (شکل 6) حدود 20 سانتیمتر است.

مثال- با در نظر گرفتن موارد ارائه شده می‌خواهیم حداقل ابعاد مورد نیاز برای یک آسانسور با سرعت معمولی، با ظرفیت هشت نفر و در تمام اتوماتیک مرکزی به عرض 80 سانتیمتر را محاسبه نماییم.

الف- محاسبه عمق مورد نیاز:

3 عامل متغیر در عمق چاه تاثیرگذار است:

1- عمق کابین: طبق حدول ارائه شده ابعاد کابین هشت نفره معادل (عمق) 140 (عرض) 110 سانتیمتر می‌باشد که عمق کابین 140 سانتیمتر است.

2- فضای اشغال شده توسط در آسانسور: در اتوماتیک سانترال 20 سانتیمتر از فضای عمق چاه را اشغال می‌نماید.

3- فضای مورد نیاز جهت عبور وزنه تعادل، حدود 30 سانتیمتر است.

بنابراین حداقل عمق چاه معادل 190=30+20+140 سانتیمتر خواهد بود.

ب- محاسبه عرض چاه مورد نیاز:

دو عامل تعیین کننده عرض چاه آسانسور است:

a- عرض کابین و فضای مورد نیاز جهت نصب ریل‌ها

b- عرض و نوع در آسانسور که پس از محاسبه عرض مورد نیاز در هر دو مورد اندازه بزرگ‌تر را به عنوان عرض چاه انتخاب می‌نماییم.

الف- عرض چاه مورد نیاز با توجه به عرض کابین

1- عرض کابین طبق جدول 110 سانتیمتر است.

2- فضای لازم جهت نصب ریل‌ها در هر طرف 20 سانتیمتر است.

بنابراین عرض چاه مورد نیاز معادل 150=40+110 سانتیمتر خواهد بود.

ب- عرض چاه با تو جه به عرض و نوع در آسانسور

چون عرض نوع بازشوی در آسانسور از نوع مرکزی 80 سانتیمتر است طبق فرمول ارائه شده خواهیم داشت 180=20+(80×2)=20+A2= عرض چاه، با توجه به موارد (1) و (2) عرض چاه مورد نیاز 180 سانتیمتر خواهد بود.

در نتیجه ابعاد چاه مورد نیاز برای یک آسانسور با سرع بالا با ظرفیت هشت نفر و در تمام اتوماتیک سانترال به عرض 80 سانتیمتر معادل (عمق) 180 × (عرض) 190 خواهد بود.

ب- فضای مورد نیاز در مقطع عمودی

به طور کلی فضای مورد نیاز در مقطع عمودی را به 4 بخش تقسیم بندی می‌کنیم.( شکل 8)

ب- 3- چاهک (Pit)

این ارتفاع را با P نشان می‌دهیم (چاهک در چاه آسانسور به جهت تامین فضای جان پناه برای سرویسکار آسانسور و نصب برخی تجهیزات از قبیل ضربه گیر یا بافر و… تعبیه می‌گردد.)

با توجه به شکل 8، ارتفاع چاهک از کف پایین ترین ایستگاه آسانسور تا کف چاه می‌باشد که این ارتفاع از حداقل 140 سانتیمتر آغاز و متناسب با سرعت و ظرفیت آسانسور تغییرن می‌یابد. ارتفاع چاهک در جداول (2) و (3) برای آسانسورهای مسافربر و بیمارستانی ارائه شده است.

ب- 2- طول مسیر حرکت آسانسور (Travel)

مسیر حرکت آسانسور از کف پایین ترین توقف آغاز و تا کف بالاترین توقف ادامه می‌یابد و بنابراین با توجه به ارتفاع و تعداد طبقات ارتفاع طبقه آخر در محاسبه طول مسیر حرکت لحاظ نمی‌گردد. به عنوان مثال طول مسیر حرکت را در یک ساختمان هفت طبقه با ارتفاع طبقات (کف تا کف) 40/3 متر محاسبه می‌نماییم. با توجه به آغاز حرکت آسانسور از کف پایین ترین طبقه یعنی طبقه اول و اتمام حرکت آن در کف بالاترین طبقه در طبقه هفتم ارتفاع طبقه هفتم به عنوان مسیر حرکت محاسبه نمی‌گردد و تنها شش طبقه به عنوان طول مسیر (Travel) محاسبه می‌گردد یعنی 4/20=40/3× 6 متر

ب- 3- بالاسری (Overhead)

این ارتفاع را با OH نشان می‌دهیم. فاصله کف بالاترین توقف تا زیر سقف چاه آسانسور بالاسری یا overhead نام دارد. این فضا نیز به عنوان جان پناه برای تکنسین آسانسور و یا بازرس در هنگامی که کابین آسانسور در بالاترین حد ممکن خود در چاه قرار می‌گیرد تعبیه می‌گردد.

نحوه محاسبه این ارتفاع قدری به تفصیل می‌انجامد که در اینجا تنها به ارائه جداولی که متناسب با سرعت و ظرفیت‌های متفاوت و نیز نوع کاربری و ارتفاع کابین آسانسور ارتفاع بالاسری را تعیین می‌نماید، بسنده می‌نماییم. جداول شماره (4) و (5) و (6) ارتفاع بالاسری را برای آسانسورهای مسافربر در ساختمان‌های مسکونی، غیر مسکونی و بیمارستانی ارائه می‌نمایند.

ب- 4- ارتفاع روی سقف چاه تا زیر سقف موتورخانه

این ارتفاع بر طبق استاندارد حداقل 8/1 متر در نظر گرفته شده است که با توجه به متوسط قد افراد ارتفاع مناسبی جهت ایستادن در روی سکوی موتورخانه در حین کار است.

ج- فضای مورد نیاز جهت موتورخانه آسانسور

معمولا موتورخانه آسانسور در بالای چاه آسانسور ساخته می‌شود که در آن تجهیزاتی از قبیل موتور گیربکس، تابلو فرمان، تابلوی برق سه فاز نصب می‌گردد. بهترین حالت در ساخت موتورخانه این است که در دو وجه چاه آسانسور امتداد یابد (شکل 9)

در جدول شماره (7) و (8) و (9) ابعاد موتورخانه برای آسانسورهای مسافربر در ساختمان‌های مسکونی و غیر مسکونی و نیز آسانسورهای بیمارستانی و متناسب با سرعت و ظرفیت آنها ارائه شده است.

ارتفاع موتورخانه با لحاظ نمودن بالا آمدن سکوی موتورخانه جهت تامین فضای بالاسری (overhead) و از روی سکو به دلیل تامین ارتفاع 80/1 تا زیر سقف موتورخانه از کف تا پشت بام تعیین خواهد گردید.

استانداردهای ساختمانی آسانسور:

– دیواره‌های چاه باید بدون شکاف و یا حفره قابل دسترس باشند، تنها جاهای باز مجاز درهای طبقات، دریچه‌های بازدید و سوراخ‌های محل عبور سیم بکسل‌ها و کابل‌های برق و فرمان می‌باشند.

– توضیح: با توجه به این که تکنسین آسانسور همواره تحت سرویس و نگهداری توسط فرد سرویسکار قرار دارد و این فرد در روی کابین می‌ایستد، وجود هرگونه حفره و یا برآمدگی در دیواره‌های چاه می‌تواند بسیار خطرناک باشد، لذا در ساخت چاه آسانسور دیواره داخلی آن باید حتما توسط مصالحی که تولید گرد و غبار نکند صاف شود.

ضمنا نباید هیچ‌گونه دریچه‌ای اعم از هواکش، پنجره و… جهت آشپزخانه و یا سرویس‌های بهداشتی به داخل چاه آسانسور باز شود.

– هیچ وسیله و یا تجهیزاتی نباید از چاه و موتورخانه آسانسور عبور داده شود.

در طراحی سیستم‌های گرمایش و سرمایش، برق ساختمان و یا فاضلاب و… محل عبور لوله ها، سیم‌ها و کانال‌ها باید طوری در نظر گرفته شود که از فضای چاه و موتورخانه عبور ننموده و چنانچه در فضای مجاور چاه آسانسور باشد باید با یک دیوار، به طول کامل جدا گردد و دسترسی به آن نیز باید از محلی به جز چاه آسانسور صورت پذیرد.

– چاه آسانسور باید دارای روشنایی مناسب در هر طبقه و در محل مناسب برای دید کافی بوده و هوای آن قابل تهویه باشد.

در مواقع سرویس و بازرسی آسانسور، باید در داخل چاه آسانسور نور کافی وجود داشته باشد که این روشنایی را می‌توان با نصب چراغ‌های تونلی به ازای هر طبقه 1 عدد و ترجیحا در 50 سانتیمتری کف و سقف چاه نیز هر کدام یک عدد و در حلی که تداخلی با تجهیزات متحرک چاه آسانسور یعنی کابین و وزنه تعادل نداشته باشد نصب نمود. معمولا گوشه‌های عقبی چاه مکان مناسبی جهت نصب چراغ هاست (شکل a). پیشنهاد می‌گردد با هماهنگی شرکت آسانسور علاوه بر تعبیه کلید روشنایی در موتورخانه آسانسور یک لید نیز در داخل چاهک آسانسور (Pit) کار گذاشته شود. برق روشنایی نباید با قطع کلید اصلی تابلوی سه فاز آسانسور قطع گردد.

.