روشنایی طبیعی

کلیات

در این بخش، الزامات استفاده از روشنایی طبیعی برای فعالیت افرادی که دارای توانایی‌های بصری معمولی هستند، در فضای داخل ساختمان‌های متداول و تأمین آسایش روشنایی برای افـراد ارائـه شده است. میزان روشنایی طبیعی در فضای داخـل بـه مقـدار نـور وارد شـده از بازشـوها و میـزان انعکاس سطوح داخلی بستگی دارد.

مقادیر حداقل و پیشنهادی شدت روشنایی بـرای فضـاهای داخلـی سـاختمان‌هـا بـا کـاربری‌هـای مختلف در مبحث 13 مقررات ملی ارائه شده است. چنانچه شدت روشـنایی بـرای کـاربری‌هـا و یـا فضاهای خارج از موارد و جداول مذکور، موردنیاز باشد، شدت روشنایی پیشـنهادی اسـتانداردهای معتبر بین‌المللی، ملاک انتخاب خواهد بود.

جداول شدت روشنایی مذکور، برای شرایط بینایی عادی کاربرد دارند. در صورتی که شرایط بینایی فرد کمتر از حد عادی باشد، مقدار شدت روشنایی با مقادیر جداول مزبور تفاوت خواهند داشت

شدت روشنایی مورد نیاز فضاهای داخلی ساختمان می‌تواند توسط روشنایی طبیعی یا مصنوعی و یا ترکیبی از هر دو تأمین شود. فضاهایی که الزاما به نور طبیعی نیاز دارند، باید حداقل دارای یک یا چند سطح نورگذر و در انطباق با فصل ششم مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان باشند.

میزان شدت روشنایی و یکنواختی روشنایی باید در ارتفاع سطح کار تعیین شود. ممکـن اسـت در برخی فضاها سطح گسترده‌ای وجود داشته باشند، مانند کف یـک راهـرو. در ایـن صـورت، مقـدار شدت روشنایی باید روی تمام آن سطح گسترده تأمین شود.

در صورتی که روشنایی طبیعی فضا با پنجره و یا نورگیر سقفی تأمین گردد، فاصله پنجـره‌هـا و یـا نورگیرها و ارتفاع سقف باید به نحوی باشد که یکنواختی روشنایی در فضای داخل تأمین شود.

سطح کار

اگر محل سطح کار مشخص باشد، در این صورت شدت روشنایی مورد نیاز باید در سطح کار تأمین شود، مثل روشنایی روی سطح میز کار. در صورتی که ارتفـاع سـطح کـار مشـخص نباشـد، بـرای سنجش شدت روشنایی لازم است ارتفاع سطح کار از کف برابر با مقادیر زیر در نظر گرفته شود:

• برای فضای اداری، یک سطح افقی 0/76 متر بالاتر از کف.

• برای فضاهای صنعتی و مسکونی، یک سطح افقی 0/85 متر بالاتر از کف.

• برای راهروها، یک سطح افقی با ارتفاع کمتر از 0/15 متر.

لازم است، برای سطوح کار، روشنایی تعیین شده در مبحـث 13 مقـررات ملـی سـاختمان تـأمین گردد.

در صورتی که هنگام طراحی محل سطح کار مشخص نباشد، یا احتمال تغییر محل سـطح کـار در دوره بهره‌برداری وجود داشته باشد، مثل محل میزهای کار در یک اداره با پـلان بـاز، طراحـی بایـد به گونه‌ای صورت گیرد که حداقل %70 سطح آن فضا، در ارتفاع مورد نظر بـرای سـطح کـار، دارای شدت روشنایی مساوی یا بیشتر از مقدار تعیین شده در این مقررات باشد.

یکنواختی روشنایی بر سطح کار

سطح کار باید به طور یکنواخت روشن شود. یکنواختی روشنایی بر روی سطح کـار زمـانی تـأمین می‌شود که حداقل شدت روشنایی بر روی سطح کار از 0/7 شدت روشنایی متوسط بر روی همـان سطح کمتر نشود. مقادیر شدت روشنایی محیط مجاور سـطح کـار بایـد مطـابق جـدول 4 -4-19 باشد.

Ur = Eh min / Eh avg

Ur: نسبت یکنواختی شدت روشنایی

Eh min: حداقل شدت روشنایی بر روی سطح کار افقی بر حسب لوکس

Eh avg: متوسط شدت روشنایی بر روی سطح کار افقی بر حسب لوکس

عمق محدوده محیط مجاور سطح کار در فاصله 0/5 متر از هر طـرف سـطح کـار اسـت و عمـق 3 متری از محدوده مجاور سطح کار، محیط زمینه خوانده می‌‌شود. روشنایی این ناحیه بایـد حـداقل 33 درصد مقدار روشنایی محیط مجاور سطح کار باشد (شکل .2 -4- 19)

رعایت موارد فوق در کاربری‌های غیر مسکونی، در صورت نیاز به کار دقیق بصری، الزامی است. لـذا در مدارک ارائه شده اندازه و موقعیت محدوده مجاور سطح کار و محدوده زمینـه بایـد نشـان داده شود.