همه چیز درباره‌ی مهندس و مهندسی
مقدمه
بدون مهندس و مهندسی، ما قطار، رایانه و تجهیزات پزشکی و یا هواپیما نداشتیم! آنها سازنده تمامی آن چیزهایی هستند که باعث می‌شود ما در جوامعی پیشرفته زندگی کنیم. و به واقع مهندسین دارایی‌های حقیقی کشورها هستند. چرا که مهندسین ذاتا کنجکاو هستند، همیشه در حال آموختن این هستند که چیزها چطور کار می‌کنند؟ یک ویژگی ذاتی برای آموختن و ایجاد دانش. و به همین دلیل است که مهندس‌ها کشف می‌کنند، طراحی و تحلیل می‌کنند، در نهایت هم با استفاده از اصول مهندسی اقدام به خلق می‌کنند!
بهتر است قبل از آن که به طور کامل وارد مفهوم مهندسی شویم، بگوییم که روز مهندس یعنی 5 اسفند به واسطه خواجه نصیر الدین طوسی به نام روز مهندس نام‌گذاری شده است. دانشمند پر آوازه‌ای که در فلسفه، ستاره‌شناسی، ریاضی و فقه، پزشکی، معماری و نجوم دانشمند بود! و خدمات زیادی به جهانیان ارائه کرد. بله درست است به جهانیان! چرا که کتاب‌های مثلثات وی در قرن 16 به زبان فرانسه ترجمه و ایشان از بزرگترین گسترش دهندگان این علم بود.
تاریخچه مهندسی
ریشه مهندسی به چه سال‌هایی می‌رسد؟ اصلا این کلمه به چه معناست؟ تاریخچه مهندسی به قرون وسطی و زمانی می‌رسد که انسان چرخ و قرقره را اختراع کرد. چرا که بشر از اصول اولیه مهندسی و مکانیک برای ساخت ابزارهای مفید استفاده نمود. اما ریشه کلمه مهندسی به سال 1300 میلادی برمی‌گردد، و به کسانی گفته می‌شده است که بر روی موتورهای مهندسی کار می‌کرده‌اند. موتور به انواع ماشینهای نظامی اطلاق می‌شده است که در جنگ مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند.
درست است که کلمه مهندسی به سال 1300 میلادی می‌رسد. اما تاریخچه ساخت اولین کامپیوتر و ماشین ساخت بشر به خیلی قبل‌تر و قرن اول و دوم قبل از میلاد باز می‌گردد. در سال 1901 در سواحل آنتیکترا در یونان، شواهدی از اولین کامپیوتر ساخت بشر! در یک کشتی غرق شده کشف شد. کشتی‌ای که احتمالا در سال 70 قبل از میلاد عازم روم بوده است. در این کشتی مجموعه‌ای از 30 چرخ درهم کشف شد که سال‌ها کسی نمی‌توانست سر از ساز و کار آن دربیاورد. تا اینکه اخیرا اعلام کردند وسیله‌ای برای پیگیری دوره‌های منظومه شمسی بوده است.
ماشین آنتیکترا در واقع قدیمی‌ترین نمونه دستگاهی است که در ساخت آن از چرخ دنده استفاده شده و به عنوان اولین رایانه آنالوگ جهان از آن نام برده می‌شود.
ویژگی‌های یک مهندس خوب
شاید وسوسه شده‌اید که مهندس شوید، در این صورت باید سعی کنید در حرفه خود بهترین باشید! در اینجا برخی از رازهای بهترین بودن را برای شما توضیح می‌دهیم. اینکه چگونه یک مهندس خوب و موفق باشیم در چند نکته نهفته است. قبل از هر چیز باید بدانید که مهندسین فوق‌العاده، راهی طولانی برای رسیدن به موفقیت طی کرده‌اند و یک مهندس خوب بودن هرگز آسان نیست. چرا که شما باید مجموعه کاملی از مهارت‌های شخصیتی داشته باشید. احتمالا فکر می‌کنید که یک مهندس خوب باید نخبه علمی در شاخه تخصصی خود باشد یا مهارت‌های بالایی داشته باشد، از یک دانشگاه معتبر با نمرات عالی فارغ التحصیل شده باشد و…بگذارید خیالتان را راحت کنیم که واقعیت چیز دیگریست!
برای خوب بودن واقعا نیازی نیست به گذشته‌ها برگردید و دنبال نمرات دانشگاهی و معدل باشید! با هر سطحی از معلومات، تحصیلات و یا تجربه، باید بتوانید بر این ابزارهای کارآمد تسلط و تمرکز داشته باشید و از آنها به نحو احسنت استفاده کنید تا متفاوت باشید. قرار نیست برای بهترین بودن دارویی مصرف شود! کافیست درهای بسته اطراف خود را با کلیدها باز کنیم.
مهندسی یک پروژه یعنی کار گروهی. و هیچ کس به تنهایی قادر نیست یک پروژه را به اتمام برساند. البته این همیشگی نیست، اما بیشتر مواقع مهندس بخشی از یک کار بزرگ است و باید بتواند به بهترین شکل در گروه بازدهی داشته باشد. و لازمه یک کار گروهی موفق، قطعا احترام و دوراندیشی است. قطعا تعاملات بین افراد با یک سری نقطه نظرات و مخالفت‌ها همراه است و یک مهندس خوب باید همواره واقعیت را به درستی نشان داده و از توانایی‌های خود به صورت موثر استفاده کند تا بتواند با طیف گسترده افراد کار نماید.
در وهله دوم می‌توان به استمرار در آموختن اشاره نمود. تکنولوژی‌ها مرتبا در حال به روزرسانی هستند و یک مهندس خوب باید بتواند همگام با دنیا حرکت کند. در دنیای مدرن امروز که مرتبا در حال تغییر است باید بتوانید به روز بمانید و لازمه به روز ماندن یادگیری دائمی است. این یادگیری مستمر در نهایت باعث توانایی تحلیل بالا می شود. و قطعا می دانید که لازمه مهندسی این است که تحلیلی به مسائل نگاه کنید! به این ترتیب می توانید به طور موثر از منابع موجود جهت رسیدن به بهترین نتایج استفاده کنید. از کنجکاویتان استفاده کنید!
مهارت‌های ارتباطی یکی از آن مواردی است که نه تنها برای مهندس خوب بودن که برای معلم خوب بودن، بازرگان خوب بودن، منشی خوب بودن و… هم لازم است. در واقع شما در هر شاخه‌ای فعالیت کنید، برای موفقیت باید بتوانید ارتباطات خود را مدیریت کنید. توانایی داشتن ارتباطی محترمانه که مفید، واضح و منطقی باشد باعث می‌شود، بتوانید پیام اصلی خود را موثرتر منتقل کنید. یک مهندس خوب باید بتواند مشکلات و راه حل مشکلات و همچنین دستورالعمل‌ها را شفاف و گویا برای اعضای تیم خود توضیح دهد. آن هم به شکلی دقیق، مختصر و مفهوم.
از دیگر نیازهای یک مهندس خوب بودن می‌توان به خلاقیت و تفکر مبتکرانه، توانایی حل مسئله به صورت تحلیلی، تفکر منطقی، توجه به جزئیات، توانایی‌های ریاضی، قابل اعتماد بودن، مدیریت ریسک، ایجاد اهداف واقع گرایانه، کم کردن پیچیدگی‌های پروژه و انعطاف پذیری اشاره نمود.
در نهایت هم خوش بین باشید! مهندسی در واقع حل مشکل است، پس بهتر است در عین واقع بینی و درک صحیح واقع‌ها، یک نگرش توانمند و همین طور خوشبین داشته باشید.
مفهوم مهندس و مهندسی
به طور خیلی ساده و خلاصه، مهندس کسی است که سعی می‌کند یک ساختار عملی را از یک طرح و مفهوم به خصوص ایجاد کند. غالبا مهندسین از فناوری، ریاضی و دانش برای حل مسائل بهره می‌گیرند.
مهندسی روش کاربرد علوم فنی است. به طوری که مهندسین با استفاده از منابع فیزیکی و قوانین طبیعت و با کاربرد علوم فنی به ساخت ماشین‌ها، ابزارها و سیستم‌ها یا طراحی مواد و… مبادرت می‌ورزند. به عبارتی بهتر مهندسی همان کاربرد خلاقانه اصول علمی برای توسعه یا طراحی ساختارها، ماشین‌ها و حتی ترکیب این امور، جهت رسیدن به یک هدف مشخص و با در نظر گرفتن کامل شرایط طرح به لحاظ اجرایی بودن، هزینه‌ها و عملکرد نهایی می‌باشد.
ریشه واژه مهندسی در زبان فارسی اندازه می‌باشد، که برگرفته از کلمه هندسه است. و به معنی اندازه گیرنده، محاسب، شماردار، تقریرکننده و غیاث کننده است. و مهندس کسی است که بتواند با شناخت دقیق روابط، مسئله را به شکل فرمول درآورده و تبدیل نماید.
وظایف مهندس
یک مهندس ضمن اشراف کامل به مسئله، باید بتواند محدودیت‌ها و مشکلات، و همچنین علوم و فنون لازمه را تشخیص و استفاده نماید تا به نتیجه برسد. اما منظور از محدودیت چیست؟ مشکلات و محدودیت‌ها می‌تواند شامل منابع قابل دسترس، هزینه‌ها، کاربری، ساخت پذیری، محدودیت‌های جسمانی و فنی، عوامل و نیازهای آتی و یا هر چیز دیگری باشد. و مهندس با در نظرگیری قوانین و ترکیب موثر آنها خواهد توانست نیازهای جوامع را با بهترین کیفیت و بالاترین بازدهی در کم‌ترین زمان ممکن برطرف نماید.
با توجه به آنچه گفته شد، ملاحظات فراوانی بر مهندسی اثر گذار هستند. که از آن جمله می‌توان به دقت بالا و توانایی تحلیل اشاره نمود. اینگونه است که مهندسی می‌تواند باعث بالا رفتن سطح زندگی بشریت شود.
شاخه‌های اصلی مهندسی
مهندسین با استفاده از علوم ریاضی و فیزیک به یافتن راه حل مشکلات، حل مسائل، تولید محصولات نوین و همچنین ساخت و ساز می‌پردازند. و در نهایت از طریق این علوم اختراعاتی را به وجود می‌آورند تا شرایط زندگی را به بهترین شکل بهبود ببخشند. مهندسی بسیار گسترده بوده و شاخه‌های فرعی فراوان و متنوعی دارد. مهندس ابتدا در یک رشته بخصوص آموزش دیده و در نهایت در چندین بخش کار می‌کند. در اینجا مهم‌ترین شاخه‌های مهندسی به صورت مختصر و خلاصه آورده شده است.
مهندسی برق
مهندسی برق عبارت از طراحی و همچنین بررسی سیستم‌های الکترونیک و الکتریسیته مثل مدارها، ژنراتورها، موتورها، فیبرهای کنترل، وسایل چشمی الکتریسیته، سیستم‌های کامپیوتری، ابزارسازی، کنترل از راه دور، کنترل و الکترونیک، وسایل الکترومغناطیس و… می‌باشد.
مهندسی برق شامل بخش‌های مهندسی مخابرات، مهندسی قدرت، الکترومکانیک، مهندسی شبکه، مهندسی الکترونیک، مهندسی کنترل، مهندسی سخت افزار، مهندسی فرکانس رادیویی، مهندسی میکروویو و… است. که در زیر به برخی از این گرایش‌ها پرداخته شده است.
گرایش قدرت عموما تولید برق، انتقال نیرو از طریق خطوط انتقال و توزیع آن در شبکه‌های گوناگون روستای و شهری تا توزیع آن برای مصارف خانگی و صنعتی را شامل می‌شود. به طور خلاصله این گرایش خود چندین زیر شاخه دارد که عبارتند از ماشینهای الکتریکی، حفاظت و همین طور مبحث انتقال و توزیع.
الکترونیک یکی از شاخه‌های مهندسی برق است که در زمینه ساخت قطعات الکترونیکی و کاربردهای آنها در مدارها به فعالیت می‌پردازد. و زمینه فعالیت آن دو شاخه اصلی طراحی مدارهای الکتریکی و ساخت قطعات و کاربرد مداری قطعه می‌باشد.
گرایش کنترل در اصل متغییرهای اساس سیستم و کنترل آنها بر اساس ملاک‌های مطلوب می‌باشد. حال این ملاک می‌تواند سرعت، سوخت و مصرف آن، زمان و یا هر چیز دیگری باشد. به طور خلاصه این گرایش مهندسی برق حلقه اتصال رشته‌های دیگر و مهندسی برق است.
گرایش مخابرات، در حوزه کاربرد روش‌های موجی و مخابراتی برای ارسال و دریافت اطلاعات فعالیت می‌کند. و هدف از آن ارسال و انتقال اطلاعات از نقطه‌ای به نقطه دیگر به صورت‌های صوت، تصویر یا داده‌های کامپیوتری است.
مهندسی عمران
از قدیمی‌ترین رشته‌های فنی جهان و ایران می‌توانیم به رشته مهندسی عمران اشاره کنیم. چرا که با ساختمان سر و کار دارد که یکی از اولین و مهم‌ترین نیازهای بشری است. رشته مهندسی عمران کمک کرد که به مرور و در طی زمان ساختن بناها به روش علمی صورت گیرد. در اصل این رشته مهندسی عبارت است از آموزش ساخت سازه‌های ساختمانی و نیز غیر ساختمانی که می‌تواند شامل تونل، سد، جاده، مجاری انتقال آب ، فرودگاه و… باشد. به طور خلاصه مهندس عمران مابین مقرون به صرفه بودن، ایمنی، تعادل و همچنین هزینه‌ها تعادل برقرار می‌کند.
عمران-عمران، عمران-نقشه برداری و عمران-خاک سه گرایش رشته مهندسی عمران در دوره کارشناسی هستند.
گرایش عمران-عمران نسبت به گرایش‌های دیگر جامع‌تر و همین طور وسیع‌تر است. به همین نسبت زیر مجموعه‌های بیشتری را هم شامل می‌شود.
گرایش عمران-نقشه برداری بیشتر به مطالعه اصول نقشه برداری و تعیین پستی و بلندی منطقه قبل از شروع عملیات ساخت می‌پردازد. البته باید در نظر داشته باشیم که نقشه برداری غالبا برای سازه‌های بزرگتر مانند پل‌ها، سدها و تونل‌ها کاربردی است.
گرایش عمران-آب هم مانند گرایش عمران-نقشه برداری جزئی بوده و به بخش‌های مرتبط با آب مانند کانال‌های آبیاری، سدها و رودخانه است.
مهندسی ترافیک یکی از گرایش‌های مهندسی عمران است که برای جابه جایی موثر و ایمن مسافر و همین طور کالا از روش‌های مهندسی استفاده می‌کند. توجه این گرایش عمدتا به زیرساخت‌های ثابت مثل راه آهن، پل، علامت‌های راهنمایی رانندگی و جاده است. آنچه که به دانشجویان این رشته آموزش داده می‌شود، طراحی سیستم ترافیک شهری از طریق تعیین محل دوربرگردان‌ها، تقاطع‌ها، خیابان‌های یک طرفه و دو طرفه یا حتی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی می‌باشد.
سازه یکی دیگر از گرایش‌های مهندسی عمران است که در بین مردم عمومیت بیشتری دارد و مردم رشته عمران را با این گرایش می‌شناسند.
ژئوتکنیک یا مهندسی خاک هم از دیگر شاخه‌های مهندسی عمران به حساب می‌آید. و به بررسی رفتار خاک تحت بارهای وارده از انواع سازه می‌پردازد. بخش‌هایی چون پایداری شیب، گودبرداری، پی‌های عمیق و نیمه عمیق، بهسازی خاک، آزمایش‌های درجا، ژپوسنتتیک، انکراژ و دیوارهای مسلح شده و…از مواردی هستند که در این گرایش عمران مورد بررسی قرار می‌گیرند.
از سایر گرایش‌های رشته مهندسی عمران می‌توان به مهندسی سازه‌های هیدرولیکی، مهندسی محیط زیست، مهندسی برنامه ریزی حمل و نقل، مهندسی مدیریت ساخت، مهندسی و مدیریت منابع آب، مهندسی راه و ترابری، سازه‌های دریایی، مهندسی زلزله و مهندسی سازه‌های هیدرولیکی اشاره نمود. البته شایان ذکر است که غالب این گرایش‌ها مربوط به دوره کارشناسی ارشد هستند.
مهندسی نقشه‌برداری
مهندسی نقشه برداری به مباحث مرتبط با روش‌های جمع آوری اطلاعات در جهت تهیه نقشه برای کاربردهای گوناگون می‌پردازد. و به طور خلاصه می‌توان گفت که نقشه برداری علم پردازش، و تجزیه و تحلیل اطلاعات مکانی جهت انجام پروژه‌های گوناگون است. در نهایت این نقشه بردار است که با توجه به نقشه برداری‌های صورت گرفته، مکان اصلی خاک برداری‌ها، نحوه خاک برداری و همین طور میزان خاک برداری و سطح مناسب را مشخص می‌کند.
مهندسی نقشه برداری چهار گرایش اصلی دارد؛
سیستم اطلاعات مکانی پرطرفدارترین گرایش مهندسی نقشه برداری است و با عنوان GIS شناخته می‌شود.
فتوگرامتری یکی از شاخه‌های مهندسی نقشه برداری است که از اجسام، شهرها و… اطلاعات سه بعدی تهیه می‌کند. در واقع علم این گرایش تهیه تصاویر سه بعدی از چند تصویر دوربین عکاسی و … است. در این گرایش دانشجویان توان و دانش ساخت اسکنرهای سه بعدی اپتیکی، تبدیل هزاران تصویر هوایی به نقشه‌ها و مدل‌های رقومی و.. را کسب می‌کنند.
سنجش از دور دیگر گرایشی از نقشه برداری است، که ماهیتی مشابه فتوگرامتری دارد. تنها تفاوتشان در این است که در فتوگرامتری سه طیف قرمز و سبز و آبی به وسیله دوربین ثبت شده و فاصله دوربین هم از زمین چند کیلومتر بیشتر نیست. در حالی که در سنجش از دور تمام طول موج‌ها توسط دوربین‌ها ثبت و فاصله سنجنده‌ها هم از زمین بسیار زیاد و در حد چند صد کیلومتر است. غالبا از این گرایش در پایش جنگل‌ها، بررسی آفت‌ها در کشاورزی، تغییرات ارتفاعی زمین و… مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ژئودزی آخرین و به جرات دشوارترین گرایش مهندسی نقشه برداری است. این گرایش حرکات زمین، جاذبه و اثر آن بر تغییر شکل پوسته زمین را مورد بررسی قرار می‌دهد. و غالبا از این گرایش جهت بررسی تغییر شکل و همین طور جابه جایی سازه‌های بزرگی چون سدها و برج‌ها استفاده می‌شود.
مهندسی صنایع
مهندسی صنایع شاخه‌ای است که سعی دارد با تلفیق دانش مهندسی و طراحی سامانه‌های تولیدی فرایندها و سازمان‌ها را بهبود بخشد. و در این راستا اثر بخشی، پاسخ گویی، تطبیق پذیری، کیفیت مستمر کالاها و در نهایت سود آوری را مد نظر دارد. سابقه مهندسی صنایع به سال‌های انقلاب صنعتی می‌رسد. اما به لحاظ آکادمیک اولین بار توسط فردریک تیلور از مهندسی صنایع استفاده شده است.
رشته مهندسی صنایع گرایش‌های گوناگونی دارد؛
گرایش سیستم‌های سلامت که به طراحی سیستم‌های سلامت مانند سیستم درمانگاهی و بیمارستانی می‌پردازد
مدل سازی سیستم‌های کلان هم یکی از گرایش‌های صنایع است که به مدل سازی کلان سیستم‌ها، سیاست گذاری و کشف ارتباط بین اجزای مختلف سیستم می‌پردازد.
گرایش سیستم‌های مالی، به صورت تخصصی سیستم‌های مالی و اقتصادی و مدیریت آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد.
لجستیک و زنجیره تامین، یکی از گرایش‌هایی است که زنجیره تامین محصولات و کاهش ضایعات محصولات، کاهش دیرکرد و هزینه‌های لجستیک را مورد هدف قرار می‌دهد.
از دیگر گرایش‌های مهندسی صنایع می‌توان به گرایش مدیریت پروژه، گرایش مدیریت مهندسی، مدیریت سیستم و بهره وری، بهینه سازی سیستم‌ها و مدیریت نوآوری و فناوری اشاره نمود.
مهندسی شیمی
مهندسی شیمی عبارت از کاربرد شیمی، اصول مهندسی و زیست شناسی برای ارائه فرایندهای شیمیایی در اندازه‌های تجاری مانند پتروشیمی، تولید بیوملکولی و مخمر و… می‌باشد. و شامل زیر شاخه‌های مهندسی زیست شیمیایی، مهندسی مولکولی، مهندسی نفت، مهندسی فرآیند، مهندسی ترمودینامیک شیمیایی، مهندسی زیستی، مهندسی شیمی، مهندسی واکنش‌های شیمیایی و… است.
مهندسی شیمی گرایش‌های زیادی در مقطع کارشناسی دارد که به برخی از آنها در اینجا اشاره شده است؛
صنایع غذایی گرایشی از مهندسی شیمی است که به تبدیل مواد غذایی به محصولات غذایی با طعم بهتر و مغذی‌تر می‌پردازد.
گرایش پلیمر عبارت است از دانش تبدیل پلیمرهای خام مانند انواع پی وی سی، PP و PE به پلیمرهای صنعتی مانند انواع لاستیک‌ها، رنگ و..
پالایش عبارت است از فرایندهای تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی
پتروشیمی گرایشی از مهندسی شیمی است که به تولید فرآورده‌های غیرنفتی از مواد نفتی می‌پردازد. مانند تولید انواع محصولات پتروشیمی و پلیمرهای خام.
صنایع گاز شاخه‌ای از مهندسی شیمی با دانش تبدیل گاز طبیعی به گاز قابل مصرف. با توجه به منابع گازی ایران این شاخه از مهندسی شیمی آینده بسیار خوبی خواهد داشت.
از دیگر شاخه‌های مهندسی شیمی می‌توان به بهره برداری، پلیمر، طراحی فرایندهای صنعت نفت و صنایع شیمیایی معدنی اشاره نمود.
مهندسی مکانیک
مهندسی مکانیک عبارت است از طراحی سیستم‌های مکانیکی و فیزیکی مانند سیستم‌های انرژی و قدرت، محصولات حمل و نقل، قطارهای نیرو، محصولات فضا پیما، زنجیره‌های حرکتی، سیستم‌های اسلحه و.. رشته‌های معدن شامل مهندسی ساخت، مهندسی خوردگی، ابزارسازی، هوافضا، مهندسی صوتی، اتومبیل، الکترونیک، پتروشیمی، معماری، نرم افزار، کشاورزی، سیستم‌های زیستی، بیوپزشکی، پارچه، زمین شناسی و صنعت مواد هسته‌ای می‌باشد. این موارد و سایر شاخه‌های مهندسی در مجمع مهندسی انگلیس و 36 موسسه شکل دهنده آن تعیین شده‌اند. غالبا متخصصین جدید سایر شاخه‌های قدیمی را ترکیب و شاخه جدیدی را به وجود می‌آورند.
مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی دارای گرایش‌های زیر می‌باشد؛
گرایش مکانیک در طراحی جامدات که به طراحی انواع ماشین آلات صنعتی از نظر دینامیکی، جامداتی و ارتعاشی و همچنین طراحی انواع مکانیزم‌ها می‌پردازد.
گرایش مکانیک در حرارت و سیالات، گرایشی است که طراحی انواع سیستم‌های انتقال انرژی و جرم از نظر ترمودینامیکی، سیالاتی و انتقال حرارتی را هدف قرار می‌دهد.
مکانیک در ساخت و تولید، که ساخت و تولید انواع ماشین آلات صنعتی با استفاده از جوشکاری، ریخته گری و فرم دان فلزات و… را در برمی‌گیرد.
گرایش مکانیک خودرو به طراحی و تعمیر انواع قطعات خودرو، تعمیر و نگهداری انواع نیروگاه‌ها و… می‌پردازد.
تاسیسات حرارتی و برودتی نیز طراحی سیستم‌های سردخانه‌ای، حرارتی، تهویه مطبوع و سیستم‌های حرارتی را در بر می‌گیرد.
گرایش‌های رشته مکانیک در مقاطع بالاتر به طور خلاصه عبارت است از: گرایش تبدیل انرژی، طراحی کاربردی، ساخت و تولید، مهندسی پزشکی-بیومکانیک، گرایش سازه بدنه خودرو، سیستم‌های انرژی و محیط زیست، مهندسی هسته‌ای، مهندسی دریا، گرایش سیستم‌های تعلیق ترمز و فرمان، سیستم محرکه خودرو، مکاترونیک و سیستم‌های انرژی و محیط زیست.
مهندسی کامپیوتر
وقتی صحبت از کامپیوتر می‌شود اولین چیزی که به ذهن می‌آید، کامپیوتر شخصی است. در حالی که واژه کامپیوتر خیلی فراتر از این حرف‌هاست، چرا که علوم کامپیوتر پل ارتباطی کامپیوتر و ریاضی و مهندسی برق است. که هدف آن رسیدن به بهترین الگوریتم‌های موجود با بیشترین دقت می‌باشد. به عبارت دقیق‌تر مهندسین کامپیوتر از دانش خود در زمینه طراحی نرم افزار، سخت افزار و برنامه نویسی استفاده می‌کنند تا برنامه‌های کاربردی و سیستم عامل را هر روز کارآمدتر کنند. آن هم از طریق ادغام آخرین نوآوری‌ها و بالا بردن قابلیت‌های شبکه و همچنین سیستم‌های ارتباطی.
مهندسی کامپیوتر دارای گرایش‌های گوناگونی می‌باشد که از آن جمله می‌توان به علوم کامپیوتر، فناوری اطلاعات، مهندسی نرم افزار، مهندسی سخت افزار، گرایش هوش مصنوعی، معماری کامپیوتر، الگوریتم و محاسبات، شبکه‌های کامپیوتری، امنیت اطلاعات و تجارت الکترونیک اشاره نمود.
گرایش نرم افزار به تولید، راه اندازی و همچنین نگه داری یک برنامه نرم افزاری برای لایه‌های بالاتر می‌پردازد. برنامه‌هایی که قرار است بر روی دستگاه‌های همراه، کامپیوترها و سایر سخت افزارها اجرا شوند.
مهندسی سخت افزار بر روی افزایش مهارت‌های فردی در زمینه سیستم‌های کامپیوتری، طراحی بوردهای مدار، ریزپردازنده‌ها، روترها و دیگر وسایل متمرکز است.
گرایش فناوری اطلاعات تلفیقی است از زمینه‌های گوناگون مثل مدیریت، صنایع، الکترونیک و کامیپوتر. که در آن فرد با کسب دانش در زمینه‌های طراحی، پیاده سازی، توسعه یا مدیریت و پشتیبانی سیستم‌های اطلاعی مبتن بر رایانه فعالیت می‌کند. به طور خلاصه فناوری اطلاعات یک رشته میان رشته‌ای است.
مهندسی معدن
سابقه مهندسی معدن به عنوان یک رشته دانشگاهی به دوران انقلاب کبیر انگلستان می‌رسد. مهندسی معدن تامین کننده نیازهای اصلی ما به مواد و مصالح مصرفی از قبیل مس، طلا، سرب، روی و سنگ‌های ساختمانی و… می‌باشد. مهندسی معدن ارتباط نزدیکی با رشته‌های نقشه برداری، اکتشاف نفت، محیط زیست، زمین شناسی، منابع طبیعی، مهندسی مواد، مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، مهندسی برق و مهندسی صنایع دارد. و یک مهندس معدن در زمینه‌های متنوع و گسترده‌ای چون سدسازی، مترو و کانال‌های انتقال آب، طراحی و اجرای حفاری‌های سطحی، طراحی و اجرای فضاهای زیرزمینی مانند تونل، اکتشافات ژئوتکنیکی، صنایع نفت و گاز و… فعالیت می‌نماید. که این به دلیل توانایی‌های گسترده مهندسین معدن در زمینه‌های زمین شناسی و علوم زمین است.
برخی از گرایشات رشته مهندسی معدن به صورت زیر می‌باشد؛
گرایش اکتشافات، که به کشف مناطق با پتانسیل معدنکاری و مکان یابی ذخایر داخل زمین، تغیین عیار و مقدار ذخایر می‌پردازد.
تخصص اصلی گرایش استخراج، طراحی معادن زیرزمینی و رو باز بر اساس عمق مواد معدنی و همین طور شکل توده کشف شده می‌باشد.
گرایش مکانیک سنگ، دارای دانش و تخصص طراحی و تحلیل حفریات مانند انواع معادن و تونل‌های عمیق شهری و… و همچنین حفریات رو زمینی مانند معادن روباز و تحلیل پایداری سطوح شیب‌دار سنگی است.
فرآوری مواد معدنی، طراحی کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی را هدف قرار می‌دهد که پس از استخراج روانه کارخانه‌ها شده‌اند.
مهندسی هوا و فضا
مهندسی هوا فضا شاخه‌ای از رشته‌های مهندسی است که تمرکز آن بر طراحی انواع هواپیما و فضا پیما و به طور کلی وسایل پرنده می‌باشد. به طور کلی مهندسی هوا فضا دو شاخه اصلی به نام‌های هوانوردی و کیهان نوردی دارد که دارای مباحث مشترکی می‌باشند. قبلا این شاخه از مهندسی به نام مهندسی هوانوردی نامیده شده بود. که با پیشرفت فناوری پرواز به فضای کیهانی، واژه‌ی مهندسی هوا فضا جایگزین و متداول گردید. فارغ التحصیلان این شاخه می‌توانند در کلیه صنایع و موسسات مرتبط با تحقیقات هواپیمایی، ماهواره‌ای و موشکی فعالیت نمایند.
گرایش‌های مهندسی هوا فضا عبارتند از آیرودینامیک، پیشرانش، دینامیک پرواز و کنترل، مهندسی فضایی و سازه‌های هوا فضایی.
مهندسی نساجی
این شاخه از مهندسی، شامل بخش‌های متنوعی همچون بافندگی، ریسندگی، تولید فرش‌های ماشینی ، تریکو بافی و کارخانه‌های تکمیل کننده این محصولات مانند چاپ، رنگرزی، تولید الیاف مصنوعی و.. می‌باشد. دانشجویان این شاخه از مهندسی دانش و توانایی مدیریت بخش‌های مختلف صنعت نساجی را می‌آموزند. از مهم ترین گرایش‌های مهندس نساجی می توان به مهندسی شیمی نساجی، مهندسی الیاف، مهندسی فناوری نساجی و مهندسی پوشاک اشاره نمود.
مهندسی پزشکی
این شاخه از مهندسی به دنبال ایجاد ارتباطی منطقی و قوی بین علوم مهندسی و پزشکی می‌باشد. و با تلفیق علوم مهندسی در صدد برطرف کردن نیازهای پزشکی به انواع تجهیزات و زیر ساخت‌های پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها است. با اینکه مهندسی پزشکی یکی از جدیدترین شاخه‌های مهندسی است، توانسته است سریعا پیشرفت کرده و دقت و تنوع روش‌های تشخیص را گسترش دهد و این تا جایی پیش رفته که در حال حاضر امکان تشخیص بدون انواع دستگاه‌ها امکان پذیر نمی‌باشد. دستگاه‌هایی چون MRI ، EEG و سیتی اسکن کمک شایانی به پزشکی کرده‌اند. از گرایشات رشته مهندسی پزشکی می‌توان به گرایش بیوالکتریک، بیو مکانیک، بیو متریال، مهندسی بافت، مدیریت فناوری اطلاعات پزشکی، پردازش تصاویر پزشکی، مهندسی توانبخشی، مهندسی ورزش، مدل سازی سیستم‌های فیزیولوژیکی و…اشاره نمود.
مهندسی کشاورزی
مهندسی کشاورزی تلفیقی از سایر علوم مهندسی در بخش‌های نوآوری، طراحی، برنامه ریزی و مدیریت در رشته‌های علوم کشاورزی است. مثل استفاده از مکانیک بیوسامانه در ماشین آلات کشاورزی، یا استفاده از مهندسی عمران و معماری طراحی زمین‌های کشاورزی، ساخت گلخانه، آبیاری و زهکشی در مزارع، مجتمع‌های پرورش دام است. که برای رسیدن به این مهم درس‌های این رشته‌های مهندسی با درس‌های علوم طبیعی مانند گیاه شناسی و میکروبیولوژی و دروس پایه مثل ریاضی، شیمی، فیزیک و بیوشیمی ارائه می‌شوند.
شاخه‌های مهندسی کشاورزی شامل مهندسی کشاورزی علوم باغبانی، مهندسی صنایع غذایی، علوم دامی، مهندسی کشاورزی تولید و ژنتیک گیاهی، مهندسی تولیدات دامی و … می‌باشد.
مهندسی مکاترونیک
این شاخه از مهندسی تلفیقی است از رشته‌های مهندسی الکترونیک، مهندسی مکانیک و مهندسی کامپیوتر. که تلاش می‌کند نگاهی همه جانبه به سامانه‌های ایجاد شده از بخش‌های کنترلی و نرم افزاری، الکترونیکی و مکانیکی داشته باشد. در واقع واژه مکاترونیک ترکیبی از مکانیک و الکترونیک می‌باشد. و هدف آن ایجاد ارتباطی درونی بین رشته‌های مرتبط با اتوماسیون می‌باشد. و پوششی است از اهداف مشترک شاخه‌های مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر، مهندسی ملکولی و مهندسی کنترل. با دانش مکاترونیک می‌توان به نتایج ساده تر، راحت و ارزان تری دست یافت.
مهندسی میان رشته‌ای
مهندسی میان رشته‌ای شامل شاخه‌های مهندسی سرامیک، مهندسی پزشکی، مکانیک کاربردی، فیزیک مهندسی، ماشینهای صنایع غذایی، مهندسی صنایع، مهندسی مکاترونیک، مهندسی نظامی، مهندسی نانو، مهندسی اپتیک و لیزر، مهندسی نرم افزار، فوتونیک، مهندسی سامانه‌ها، مهندسی هسته‌ای، متالوژی، رباتیک، بهداشت محیط ، مهندسی امنیت و…را در بر می‌گیرد.
کلام آخر
به عنوان سخن آخر باید بگوییم مهندسی از مهترین بخش‌های هر جامعه‌ای می‌باشد چرا که مهندسان به عنوان رهبران اصلی صنایع خلاق در کلیه نقاط جهان نقش محوری ایفا می‌نمایند. و آنها هستند که به تمامی چالش‌های پایداری محیط زیست تا تکامل تکنولوژی و…پاسخ می‌دهند. چرا که دائما در حال ایجاد تغییرات نوین در دنیای فیزیکی هستند. پس تمام قد می‌ایستیم و روز مهندس را به جامعه فرهیخته مهندسین تبریک عرض می‌کنیم.
