کتاب خودآموز کاربردی “مهندسی سیستم CENTUM VP ساخت شرکت یوکوگاوا”

خودآموز کاربردی “مهندسی سیستم CENTUM VP ساخت شرکت یوکوگاوا”

پیش‎گفتار نویسنده

روزی که در سال 1386 تصمیم گرفتم و در عین حال، این فرصت به من داده شد تا به تیم یوکوگاوای تهران بپیوندم، فکر می‎کردم که بهترین سیستم کنترل DCS همان سیستم نوبنیان DeltaV ساخت شرکت امرسون بوده که هیچ تاریخچه‎ای و هیچ میراثی از سیستم‎های PROVOX شرکت فیشر و RS3 شرکت روزمونت که هر دو از شرکت‎های تابعه امرسون شده بودند، در عقبه و سبقه خود به همراه ندارد و از ریشه به شکل نوین طراحی و ساخته شده است. با خود افسوس می‎خوردم که حیف شرکت امرسون به دلایل تحریم مجبور به عقب‎نشینی از بازار رقابتی ایران به‎ویژه در حوزه انرژی یعنی نفت و گاز، پتروشیمی و نیروگاه شده است.

از طرفی به موازات، در طول سال‎ها از طریق مجله آمریکایی Control Magazine که سالیانه به سنت چندین ساله از خوانندگان مجله که اغلب از مخاطبین، مصرف‎کنندگان نهایی و هواداران برندهای بین‎المللی و چندملیتی و جهانی بود، با شعاعیت قاره آمریکا و بعد اروپا و بعدا سایر قاره‎ها و کشورها در اقصی نقاط جهان از جمله شرق دور و به خصوص ژاپن، می‎خواندم که چه محصولاتی در زمینه کنترل و ابزاردقیق در هرم کامل اتوماسیون از چه سازندگانی در چه رده و رتبه‎ای قرار دارند و این رده‎بندی، سالانه تا حدی با تلاش سازندگان در زمینه‎های مختلف جابه‎جا نیز می‎شد، اما در اغلب شاخه‎ها همه ساله بخت و اقبال به نفع شرکت امرسون رقم می‎خورد و هنوز هم این چنین است.

نکته اول این است که اکثریت نظردهندگان آمریکایی هستند. نکته دوم این که هیچ برندی و مدلی در تمامی گزینه‎ها صاحب رتبه اول نیست و باید به تمامی جزییات سخت‎افزاری، نرم‎افزاری و سایر موارد از جمله شبکه نیز پرداخته شود.

پس از 5 سال کار با سیستم CENTUM متوجه شدم که شعار مدیریت جامع کیفیت[1] که پایه‎گذار آن ویلیام ادوارد دمینگ، تئورسین بزرگ ناشنیده گرفته شده در آمریکا، در دهه پنجاه بوده و به دلایل تاریخی دوران جنگ جهانی دوم دِین خود را به ژاپن در راه‎اندازی و پیشبرد شرکت‎هایی نظیر تویوتا در خودروسازی، میتسویی در فرایندهای حوزه انرژی و همین یوکوگاوای خودمان در کنترل فرایند به خوبی ادا کرد، به صورت عملی و بر مبنای زمینه‎های فرهنگی کای‎-زن، یعنی بهبود مستمر تدریجی، در ایده‎ها و خدمات، سیستم‎ها و محصولات تکاملی در شرکت یوکوگوا نیز کاملا مشهود و محسوس است. به‎ویژه که در هر مقطعی از نوآوری‎های به‎روز خود مبتنی بر آخرین دستاوردها و فن‎آوری‎های جهانی، پیشنهاددهنده بهبودهایی به‎ترتیب از کلان به خرد در حد انقلاب صنعتی، تحول زیرساختی، نسل نوین، Revision، Version و Patch به عنوان وصله‎های سخت‎افزاری و نرم‎افزاری، تخت‎افزاری و میان‎افزاری بوده است، با این تفاوت حیاتی که همواره برای مهاجرت از گونه قدیمی به گونه‎ای نوین‎تر، امکان یکپارچه‎سازی و میراث‎داری تمامی ظهور و حضور تاریخی انباشته‎شده خود را فراهم می‎آورد و قطعا این موضوع تقلا و مشقت فراوان و سازمان‎یافته‎ای می‎طلبد. درعین‎حال، قرار بر این است که مصرف‎کننده نهایی نیز بتواند از مزایای فنی و مالی، مدیریتی و اجرایی حاصل از همپوشانی سیستم‎های جدید و قدیم بهره وافری ببرد.

یکی دیگر از مزایای رقابتی این سیستم، همان پروتوکل شبکه Vnet/IP با عقبه Vnet به عنوان پروتکلی Token-Pass، Real-Time، Deterministic و Reliable می‎باشد که اختصاصی و منحصربه‎فرد یوکوگاوا مانده است و گواهی‎نامه TÜV را نیز برای ارتباطات ایمن در سطح SIL3 را نیز برای تبادل داده میان کاربردهایی نظیر ESD و FGS را با سیستم SIS یوکوگاوا به نام ProSafe-RS اخذ نموده است.

از سویی دیگر و به دریافت شخصی این‎جانب، برخلاف سازندگانی نظیر ABB، زیمنس و هانیول در حیطه DCS، شرکت یوکوگاوا با CENTUM درست مشابه شرکت امرسون با DeltaV، عرضه کننده DCS واقعی و خالص می‎باشد. زیرا اولا هرگز محتاج سرور نبوده؛ و دوما دیتابیس واحد آن میان لاجیک و گرافیک یکپارچه و بدون مهندسی اضافه است و در عین حال واجد امکان Import/Export تک‎تک فایل‎های سیستمی از دیتابیس برای کاربست سریع و آسان در پروژه‎ای مشابه می‎باشد. شاید بهترین بیان این باشد که سایر سازندگان از ترکیب HMI+PLC و گاهی SCADA+RTU بهره می‎برند و لزوما این دو با DCS برابری نمی‎کنند.

یوکوگاوا تا به این درجه نیز اکتفا نکرده، و در راهکار جامع نوین خود یعنی OpreX اقدام به پیاده‎سازی مفهوم عملی Co-Innovation به عنوان مسیری جدید در طراحی و ساخت سیستم‎ها و محصولات با همفکری و همکاری، مشورت و مشارکت با مشتریان کلیدی بالفعل و بالقوه خود نموده است.

در این میان و با وجود این همه، ممکن است هنوز ایراداتی هم در نرم‎افزار و سخت‎افزار و هم در شبکه سیستم DCS یوکوگاوا حتی در نسخه CENTUM VP وجود داشته باشد و در برخی موارد فاصله زیادی با رتبه برتر داشته باشد. از جمله به نظر شخصی بنده، هنوز ردپایی از ابزارها، منوها، گزینه‎ها و موارد منقرض‎شده و بی‎کاربرد در System View به عنوان نرم‎افزار اصلی این سیستم وجود دارد که می‎تواند در نسخه‎ای به‎روزتر کلا از این نرم‎افزار خارج شود. درعین‎حال، در برخی ماجول‎ها از جمله AAI543H که یک ماجول آنالوگ خروجی 16 کاناله از نوع سازگار با استاندارد و پروتکل HART می‎باشد، اشکالات ذاتی در حالت Redundant یعنی افزونه از نوع دوگانه دارد که با وجود بازخوردهای فراوان از سوی مشتریان مختلف در سرتاسر دنیا هنوز توسط R&D یوکوگاوا حل و منحل نشده است. مورد دیگر، استفاده از بستر Automation Design Suite است که به‎تکرار و به‎تجربه مشاهده عملی و میدانی شده که برای طراحی و مهندسی می‎تواند در سهولت و سرعت عمل بسیار کارا و اثربخش باشد،

اما در دوره راه‎اندازی، تعمیرات و بهره‎برداری، بیشتر یک پوسته اضافی و مزاحم استنباط می‎شود که مراحل کار مضاعفی را به متخصص سیستم تحمیل می‎کند و هنوز هیچ راه‎حلی برای گذاشتن این لایه در زمان طراحی و مهندسی و برداشتن آن در زمان راه‎اندازی، تعمیرات و بهره‎برداری توسط R&D یوکوگاوی ژاپن پیش‎بینی و پیش‎گذارد نشده است. این معضل وقتی دوچندان می‎شود که بدانیم و در حین کار با آن مواجه شویم که اشکالات و ایرادات، نقایص و کسورات فراوانی در این پلتفرم به‎شکل حل‎نشده‎ای رها شده‎اند.

از این دست موارد، ممکن است توسط افراد مختلف گزارش شده باشد؛ اما باز با این اوصاف، CENTUM به عنوان یک سیستم جان‎سخت و تنومند با عمر و قدمتی در حد 60 سال، هنوز شماره یک ایران و کشورهای اسلامی-عربی-نفتی حوزه خلیج فارس به‎ویژه عربستان مانده است. تا آنجاکه شرکت عظیم آرامکو، در دل ساختمان و دفاتر خود، ساختمان و دفتری مجزا برای تیم یوکوگاوا به‎طوردائمی از سالیان پیش تدارک دیده است و از خدمات و پشتیبانی تمام‎وقت و همه‎جانبه یوکوگاوا مستقیما و از نزدیک بهره کافی و وافی می‎برد.

اما ما نیز امیدواریم که زیر چتر و در سایه تعامل با جهان و شرکت‎های بین‎المللی در راستای چشم‎اندازهای اتوماسیون صنعتی خود به موازات سایر زمینه‎ها و عرصه‎ها، کماکان گام‎های روزانه خود را در راه توسعه جامع و همه‎جانبه برای ایران شمرده‎شمرده برداریم و از پا ننشینیم و هرگز به عقب برنگردیم و مبادا در خاطرِ مه‎آلود و گمگشته خود، گذشته را شیرین‎تر و رویایی‎تر از حال و آینده خویشتن فرض کنیم.

در ضمن، چنانچه احیانا نواقص و کاستی‎هایی توسط خوانندگان در نگارش این کتاب مشاهده شد و یا نقطه‎نظراتی در جهت بهبود کیفی این اثر مطرح و وارد است، از طریق شماره تماس 09123331296 منعکس نمایند تا در چاپ‎های بعدی مورد استفاده قرار گیرد.

سپاسگزاری

در این آن و در این مکان، کتاب موجود را تقدیم می کنم به حضور مادر گرامی خودم که هر چه شده‎ام، چه بسا والاتر و بالاتر از هر چه که تاکنون به دست آورده‎ام و داشته‎ام، و هر چه در دانایی و توانایی اندک من دیده می‎شود، از دیده و دل و دامان اوست. شیرزنی که علیرغم دشواری‎های خانواده پرجمعیتِ پدرازدست‎داده و دچار عسرت‎های متعدد، به من اجازه داد تا مسیرم را خود با آگاهی و آزادی برگزینم. مادری که اهل کتابت نبود، اما اَمثال و حِکَمی که سینه‎به‎سینه از برادر شیخ و اهل قلمش آموخته بود و بعدها به‎تکرار در زندگی روزمره آزموده و اندوخته بود، ذهن و ضمیرش را صیقل داده بود. این روزها، مقارن با اولین سالگرد درگذشت او، با لحن شیرین خودش یعنی به زبان ترکی و گویش بهار همدان می‎گویم که “دنیاسِنِه دِئیشدِه”؛ یعنی صرفا “جهانش را تغییر داد”: از عالم ماده به عالم معنا. روانش شاد، یادش گرامی و جایگاه ابدی‎اش روشن و بسیط و سرشار و لبریز از آشتی و آرامش.

و خوشا به حال و روز بزرگان‎مان که حین زندگی در این عالم خاکی، به سیروسلوک در عالم معنا خو گرفته‎اند.

جا دارد تا در این‎جا از مرجع و همکار و دوست خود، آقای مهندس بابک رئیسی دهکردی به خاطر تمامی پشتیبانی‎های همیشگی و بی‎چشم‎داشتش قدردانی ‎کنم. به سنتِ حاصل از چاپ و انتشار مجموعه کتاب‎های خود تاکنون، از آقای مهندس پیمان (حسین)  باوند سوادکوهی در انتشارات قدیس بابت ویرایش نگارشی این کتاب نیز تقدیر به عمل می‎آورم.

در انتها، به رسم همیشگی از همراهان زندگی‎ام، همسر گرامی و دو دختر دلبرمان، آمیتیس و آمی‎تیدا صمیمانه و خالصانه، خاضعانه و عاشقانه قدرشناسی می‎نمایم.

فهرست مطالب خودآموز کاربردی “مهندسی سیستم CENTUM VP ساخت شرکت یوکوگاوا”

فصل اول / معماری سیستم برای مهندسی کردن

فصل دوم / پیکربندی سیستم

فصل سوم / بیلدرهای HIS

فصل چهارم / بیلدرهای مربوط به پیکربندی FCS

فصل پنجم / توابع کنترلی تنظیم‎گر و محاسباتی

فصل ششم / برنامه‎های مخصوص کنترل تسلسلی

فصل هفتم/ کشیدن تصاویر گرافیکی

فصل هشتم / بکاپ‎گیری از داده‎های پروژه

فصل نهم / سایر بلوک‎های تابع

فصل دهم/ پروژه پایان دوره (اختیاری)