کتاب آموزش کاربردی مدلسازی هیدرولوژیکی حوضه آبریز در HEC-HMS
کتاب آموزش کاربردی مدلسازی هیدرولوژیکی حوضه آبریز در HEC-HMS در برگیرنده آموزش گام به گام نرم افزار HEC-HMS برای مدل سازی هیدرولوژیکی فرآیند بارش – رواناب در حوضه آبریز و نیر نرم افزارهایArc Hydro Tools و HEC-GeoHMS جهت استخراج خصوصیات حوضه آبریز است.
نرم افزار HEC-HMS یک نرم افزار پایه ای در زمینه مدلسازی هیدرولیژیکی حوضه آبریز می باشد و یادگیری ان برای تمامی مهندسان و کارشناسان رشته های مرتبط با آب و هیدرولوژی نظیر رشته های مهندسی عمران, مهندسی آب و آبخیزداری مفثد و ضروری است.
نرم افزار Arc Hydro Tools و HEC-GeoHMS برای تعیین محدوده حوضه آبریز و استخراج دقیق خصوصیات آن بکار می روند و سبب افزایش دقت نتایج نرم افزارHEC-HMS می شوند.
برای آنکه خوانندگان گرامی بتوانند درک بهتری از مطالب ارایه شده در کتاب آموزش کاربردی مدلسازی هیدرولوژیکی حوضه آبریز در HEC-HMS داشته باشند, یک پروژه واقعی برای یکی از حوضه های آبریز کشور همگام با آموزش این نرم افزارها انجام شذده و در نهایت نتایح این پروژه نشان داده و تحلیل شده است.
به طور کلی می توان ویژگی های مثبت کتاب آموزش کاربردی مدلسازی هیدرولوژیکی حوضه آبریز در HEC-HMS را در قالب موارد زیر طبقه بندی نمود:
ارایه تیوری مطالب در کنار قابلیت های نرم افزارها
انجام یک پروژه واقعی برای یک حوضه آبریز کشور به صورت گام به گام همراه با ارایه مطالب در هر بخش
رویه یکسان در پروژه انجام شده با تمامی نرم افزارها به گونه ای که امکان مقایسه برای خوانندگان فراهم باشد.
تحلیل نتایج به دست آمده از هر یک از نرم افزارها
کتاب آموزش کاربردی مدلسازی هیدرولوژیکی حوضه آبریز در HEC-HMS :
مقدمه مؤلف
بخش اول / نرم‌افزار HEC-HMS :
فصل اول / کلیات
۱-۱- مقدمه و آشنایی با ساختار کتاب
۱-۲- تاریخچه مدلسازی فرآیند بارش-رواناب
۱-۳- دیدگاه‌های موجود برای مدلسازی فرآیندهای هیدرولوژیکی
۱-۳-۱- دیدگاه اول (مدلسازی داده مبنا):
۱-۳-۲- دیدگاه دوم (مدلسازی مفهومی):
۱-۴- اصول پایه مدلسازی هیدرولوژیکی در نرم‌افزار HEC-HMS
۱-۵- آشنایی کلی با نحوه مدلسازی در نرم‌افزار HEC-HMS
۱-۶- روش نصب نرم‌افزار HEC-HMS در سیستم عامل ویندوز
فصل دوم / آشنایی با صفحه اصلی و فهرست‌های اصلی برنامه :
۲-۱- آشنایی با صفحه اصلی برنامه و نوع کارایی هر بخش
۲-۲- آشنایی با فهرست‌های اصلی برنامه
۲-۲-۱- گزینه File
۲-۲-۲- گزینه Edit
۲-۲-۳- گزینه View
۲-۲-۴- گزینه Components
۲-۲-۴-۱- نحوه ایجاد و مدیریت سری‌های زمانی (Time-Series Data Manager)
۲-۲-۴-۲- نحوه ایجاد و مدیریت توابع میان دو متغیر (Paired Data Manager)
۲-۲-۵- گزینه Parameters
۲-۲-۶- گزینه Compute
۲-۲-۷- گزینه Results
۲-۲-۸- گزینه Tools
۲-۲-۹- گزینه Help
۲-۳- آشنایی با نوار ابزار اصلی برنامه
فصل سوم / مدلسازی حوضه آبریز :
۳-۱- ایجاد یک پروژه جدید
۳-۲- ایجاد مدل حوضه
۳-۳- تنظیمات مدل حوضه در پنجره ویرایشگر مؤلفه‌ها
۳-۴- ترسیم مدل حوضه (بر اساس یک حوضه واقعی)
۳-۵- تنظیم پارامترهای مدل حوضه
۳-۵-۱- معرفی عنصر زیرحوضه (Subbasin) و تنظیم پارامترهای آن (بر اساس داده‌های واقعی)
۳-۵-۱-۱- توصیف زیرحوضه (Description)
۳-۵-۱-۲- تعیین نقطه پایین دست زیرحوضه (Downstream)
۳-۵-۱-۳- تعیین مساحت هر زیرحوضه (Area)
۳-۵-۱-۴- تنظیم روش برگاب (Canopy Method) و معرفی و شرح گزینه‌های موجود برای آن
الف) None
ب) Gridded Simple Canopy
ج) Simple Canopy
۳-۵-۱-۵- تنظیم روش چالاب (Surface Method) و معرفی و شرح گزینه‌های موجود برای آن
الف) None
ب) Gridded Simple Surface
ج) Simple Surface
۳-۵-۱-۶- تنظیم روش تلفات (Loss Method) و معرفی و شرح گزینه‌های موجود برای آن
الف) None
ب) Deficit and Constant
ج) Exponential
د) Green and Ampt
ه) Gridded Deficit Constant
و) Gridded Green and Ampt
ز) Gridded SCS Curve Number
ح) Gridded Soil Moisture Accounting
ط) Initial and Constant
ی) SCS Curve Number
ک) Smith Parlange
ل) Soil Moisture Accounting
۳-۵-۱-۷- تنظیم روش تبدیل بارش به رواناب (Transform Method) و معرفی و شرح گزینه‌های موجود برای
الف) None
ب) Clark Unit Hydrograph
ج) Kinematic Wave Transform
د) Mod Clark
ه) SCS Unit Hydrograph
و) Snyder Unit Hydrograph
ز) User-Specified S-Graph
ح) User-Specified Unit Hydrograph
۳-۵-۱-۸- تنظیم روش جریان پایه (Base flow Method) و معرفی و شرح گزینه‌های موجود برای آن :
الف) None
ب) Bounded Recession
ج) Constant Monthly
د) Linear Reservoir
ه) Nonlinear Boussinesq
و) Recession
۳-۵-۱-۹- تنظیمات موجود برای زیرحوضه در سربرگ اختیارات (Option) این عنصر
۳-۵-۲- معرفی عنصر آبراهه (Reach) و تنظیم پارامترهای آن
۳-۵-۲-۱- توصیف آبراهه (Description)
۳-۵-۲-۲- تعیین نقطه پایین دست آبراهه (Downstream)
۳-۵-۲-۳- تنظیم روش روندیابی جریان (Routing Method) و معرفی و شرح گزینه‌های موجود برای آن
الف) None
ب) Kinematic Wave
ج) Lag
د) Modified Puls
ه) Muskingum
و) Muskingum-Cunge
ز) Straddle Stagger
۳-۵-۲-۴- تنظیم روش تلفات/تقویت جریان (Routing Method) و معرفی و شرح گزینه‌های موجود برای آن
الف) None
ب) Constant
ج) Percolation
۳-۵-۲-۵- تنظیمات موجود برای آبراهه در سربرگ اختیارات (Option) این عنصر
۳-۵-۳- معرفی عنصر انشعاب (Junction) و تنظیم پارامترهای آن
فصل چهارم / مدلسازی هواشناسی حوضه آبریز :
۴-۱- ایجاد مدل هواشناسی حوضه
۴-۲- تنظیمات مدل هواشناسی حوضه در پنجره ویرایشگر مؤلفه‌ها
۴-۲-۱- معرفی و شرح روش‌های موجود برای تنظیم میزان بارش اثرگذار بر حوضه (Precipitation)
الف) None
ب) Frequency Storm
ج) Gage Weights
د) Gridded Precipitation
ه) Inverse Distance
و) SCS Storm
ز) Specified Hyetograph
ح) Standard Project Storm
۴-۲-۲- معرفی و شرح روش‌های موجود برای تنظیم میزان تبخیر و تعرق درحوضه (Evapotranspiration)
الف) None
ب) Gridded Priestley-Taylor
ج) Monthly Average
د) Priestley-Taylor
۴-۲-۳- معرفی و شرح روش‌های موجود برای تنظیم میزان ذوب برف درحوضه (Snowmelt)
الف) None
ب) Gridded Temperature Index
ج) Temperature Index
فصل پنجم / مدلسازی مشخصات کنترل اجرای نرم‌افزار :
۵-۱- ایجاد مدل مشخصات کنترل
۵-۲- تنظیمات مدل مشخصات کنترل در پنجره ویرایشگر مؤلفه‌ها
فصل ششم / اجرای نرم‌افزار و بررسی و تحلیل نتایج :
۶-۱- ایجاد یک اجرای جدید (Run)
۶-۲- نحوه اجراسازی نرم‌افزار
۶-۳- نحوه مشاهده نتایج دست آمده از اجرای برنامه و بررسی و تحلیل آنها برای هر یک از عناصر مدل حوضه
۶-۳-۱- نحوه مشاهده نتایج عناصر زیرحوضه و بررسی و تحلیل آنها
۶-۳-۲- نحوه مشاهده نتایج عناصر آبراهه و بررسی و تحلیل آنها
۶-۳-۳- نحوه مشاهده نتایج عناصر انشعاب و بررسی و تحلیل آنها
فصل هفتم / بهینه‌سازی پارامترها برای واسنجی مدل و حصول نتایج بهتر :
۷-۱- ایجاد یک کوشش بهینه‌سازی جدید
۷-۲- نحوه انجام تنظیمات برای اجرای بهینه‌سازی
۷-۲-۱- تنظیمات فرآیند بهینه‌سازی
۷-۲-۲- تنظیمات تابع هدف
۷-۲-۳- تنظیمات متغیر تصمیم
۷-۳- نحوه اجرای فرآیند بهینه‌سازی
۷-۴- نحوه مشاهده نتایج دست آمده از اجرای فرآیند بهینه‌سازی و بررسی و تحلیل آنها
بخش دوم / نرم‌افزار HEC-GeoHMS
فصل هشتم / آشنایی با نرم‌افزار HEC-GeoHMS و نحوه پیش‌پردازش اطلاعات توسط آن :
۸-۱- ضرورت استفاده از نرم‌افزار HEC-GeoHMS و چگونگی ارتباط آن با نرم‌افزار HEC-HMS
۸-۲- اصول پایه مدلسازی حوضه و آبراهه در نرم‌افزار HEC-GeoHMS
۸-۳- محیط مورد نیاز برای نصب و روش نصب و فعال‌سازی نرم‌افزار HEC-GeoHMS
۸-۴- پیش‌پردازش داده‌های خام و تهیه نقشه حوضه و آبراهه توسط این نرم‌افزار
۸-۴-۱- مرحله اول: ذخیره فایل Arc Map
۸-۴-۲- مرحله دوم: فراخوانی داده‌های اولیه
۸-۴-۳- مرحله سوم: ایجاد نقشه DEM بدون تورفتگی‌های موضعی
۸-۴-۴- مرحله چهارم: ایجاد نقشه جهت جریان (Flow Direction)
۸-۴-۵- مرحله پنجم: ایجاد نقشه تراکم جریان (Flow Accumulation)
۸-۴-۶- مرحله ششم: ایجاد نقشه آبراهه‌ها (Stream Definition)
۸-۴-۷- مرحله هفتم: ایجاد نقشه تقسیم‌بندی آبراهه‌ها (Stream Segmentation)
۸-۴-۸- مرحله هشتم: ایجاد نقشه محدوده زیرحوضه‌ها (Catchment Delineation)
۸-۴-۹- مرحله نهم: ایجاد نقشه پلی‌گنی محدوده زیرحوضه‌ها (Catchment Polygon)
۸-۴-۱۰- مرحله دهم: ایجاد نقشه پلی‌لاینی از آبراهه‌ها (Drainage Line )
۸-۴-۱۱- مرحله یازدهم: ایجاد نقشه پلی‌گنی از زیرحوضه‌های الحاقی (Adjoint Catchment )
فصل نهم / نحوه جداسازی ناحیه پروژه و پردازش اطلاعات آن برای ورود به نرم‌افزار HEC-HMS :
۹-۱- ایجاد یک پروژه جدید و جداسازی ناحیه مورد مطالعه
۹-۲- پردازش اطلاعات ناحیه پروژه برای بکارگیری در نرم‌افزار HEC-HMS
۹-۲-۱- پردازش زیرحوضه‌ها و رودخانه‌ها
۹-۲-۱-۱- تلفیق زیرحوضه‌ها
۹-۲-۱-۲- تقسیم‌بندی کردن زیرحوضه‌ها
الف- تقسیم‌بندی زیرحوضه‌ها در شرایط وجود شبکه آبراهه
ب- تقسیم‌بندی زیرحوضه‌ها در شرایط عدم وجود شبکه آبراهه
۹-۲-۱-۳- تلفیق رودخانه‌ها
۹-۲-۱-۴- مشاهده پروفیل رودخانه‌ها
۹-۲-۲- تعیین خصوصیات فیزیکی زیرحوضه‌ها و رودخانه‌ها
۹-۲-۲-۱- محاسبه طول رودخانه‌ها
۹-۲-۲-۲- محاسبه شیب رودخانه‌ها
۹-۲-۲-۳- محاسبه شیب زیرحوضه‌ها
۹-۲-۲-۴- تعیین بلندترین طول مسیر جریان
۹-۲-۲-۵- تعیین مرکز ثقل زیرحوضه‌ها
الف) روش مرکز جرم
ب) روش بلندترین مسیر جریان
ج) روش ۵۰% مساحت
۹-۲-۲-۶- تعیین ارتفاع مرکز ثقل زیرحوضه‌ها
۹-۲-۲-۷- تعیین بلندترین مسیر جریان از مرکز ثقل تا خروجی زیرحوضه‌ها
هنوز دیدگاهی وجود ندارد