*کتاب سیاست‌های بومی‌سازی در بخش نفت و گاز*

کتاب سیاست‌های بومی‌سازی در بخش نفت و گاز

از مجموعه گزارش های مطالعاتی بانک جهانی

اخیرا چندین کشور موفق به کشف منابع نفتی شدداند و در حال توسعه آنها هستند. یکی از نگرانی های همیشگی سیاستگذاران در چنین کشورهایی حداکثر کردن مزایای اقتصادی حاصل از استحصال این ذخایر تجدیدناپذیر، با طراحی و وضع قوانین و سیاست های مناسبی برای رسیدن به اهداف موردنظر بوده است. یکی از موضوعات مهم این سیاستها محتوای بومی ایجادشده در بخش موردنظر و به معنای مقدار مزایای مازاد حاصل از صنایع استخراجی در کشورها، ورای ارزش افزوده حاصل از آنها، از راه ارتباط با دیگر بخش هاست. سیاست های بومی سازی پتانسیل انگیزش توسعه اقتصادی گسترده را دارند، اما استفاده از آنها در کشورهای دارای ذخایر گسترده نفت وگاز به نتایجی دوگانه منجر شده است
کتاب «سیاست های بومی سازی در بخش نفت و گاز، بخشی از مطالعات منتشر شده بانک جهانی به منظور انتقال نتایج تحقیقات مستمر این نهاد و انگیختن بحث و گفتگوی عمومی درباره مسائل مطرح شده است. این گزارش به تشریح سیاستها و فعالیتهای اجراشده در مسیر توسعه پیوندهای اقتصادی حاصل از صنعت نفت و گاز می پردازد که تعدادی از کشورهای تولیدکننده نفت آنها را به کار گرفته اند. برخی از این کشورها از اعضای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و برخی نیز خارج از این سازمان هستند. نمونه هایی از اهداف، ابزارهای اجرا و معیارهای گزارش دهی سیاستهای بومی سازی نیز ارایه شده اند تا درس آموخته هایی برای گستره کاربردی بیشتر استخراج شوند. این مطالعه نتایجی مختلف درباره طراحی سیاست های بومی سازی را به سیاستگذاران ارایه می کند و امید است که به استفاده نظری و عملی سیاستگذاران حوزه نفت و گاز کشور بیانجامد.

خلاصه

یکی از نگرانی های همیشگی حاکمان و سیاستگذاران در کشورهای تولید کننده نفت و گاز حداکثر کردن مزایای اقتصادی حاصل از استحصال این ذخایر تجدیدناپذیر، با طراحی و وضع قوانین و سیاست های مناسب، بوده است. یکی از موضوعات مهم در این زمینه، بررسی و ارزیابی سیاست های بهره گیری از ظرفیت بومی یا اصطلاحا بومی سازی در بخش نفت و گاز با هدف مشخص شدن این موضوع است که این بخش از صنعت تا چه حد می تواند با روشهایی فراتر از نقش آفرینی مستقیم در اقتصاد، که عموما حاصل از فروش نفت خام و گاز طبیعی است، و از راه ارتباط با دیگر بخش ها ارزش افزوده و مزایای اقتصادی ایجاد کند. اصطلاح «ظرفیت سازی بومی» یا «بومی سازی» را اولین بار گروسمن در سال ۱۹۸۱ به کار برد و به تدریج در صنعت نفت و گاز رایج شد. در گزارش های مختلف، تعاریفی متفاوت از ظرفیت بومی ارایه شده اند ولی به طور کلی می توان آن را مالکیت بومی شرکت های فعال در تولید یا ایجاد ارزش افزوده در فرآیند تولید دانست.
در سال های اخیر با تحمیل تحریم های بین المللی به ایران و با مطرح شدن مفاهیمی چون اقتصاد مقاومتی، که یکی از مهم ترین مولفه های آن ارتقای سطح توان داخلی است، حداکثر استفاده از ظرفیت داخلی و بومی سازی در صنعت پیشران کشور در حوزه اقتصاد، یعنی صنعت نفت، از مهم ترین موضوعات است. تبیین درست این مفهوم به لحاظ نظری و عملی آن جایی مهم می شود که سیاست کنونی وزرات نفت ایجاد شبکه های همکاری بین المللی- ملی در حوزه های مختلف زنجیره ارزش نفت و گاز است. یکی از دغدغه های اصلی موافقان و مخالفان شکل گیری همکاری های بین المللی ارتقای ظرفیت بومی و استفاده حداکثری از توان داخلی است.
کتاب حاضر حاصل یکی از مهم ترین مطالعات جهانی در زمینه بومی سازی است که بانک جهانی در قالب گزارشی ارزشمند منتشر کرده است و مترجمان بر این باوراند که این کتاب اطلاعاتی ارزشمند را در زمینه ارتقای توان داخلی و نیز استفاده حداکثری از توان داخل در اختیار مدیران و سیاستگذاران حوزه نفت و گاز قرار خواهد داد.
با توجه به این که بسیاری مواقع معادلی دقیق و رساننده همه ابعاد یک کلمه در زبان فارسی وجود ندارد، تلاش شده معادلی مناسب ایجاد شود و برای کلمه ocal Content.1، که معادل هایی مختلف مانند استفاده حداکثری از ظرفیت داخل»، «محتوای داخلی»، «ارتقای توان داخل» و در نهایت «بومی سازی» برای آن ارایه شده اند، مرتبط ترین واژه با مفهوم اصلی یعنی «بومی سازی» انتخاب شده است

فهرست مطالب :

پیش گفتار ناشر

پیش گفتار مترجمان

چکیده اجرایی

فصل اول: تعریف بومی سازی

ارتباطات و بومی سازی

ارتباطات بخشی

بومی سازی و زنجیره ارزش

دلایل دولتها برای افزایش بومی سازی

یادداشت‌ها

مراجع

فصل دوم: پرونده‌ای در حمایت از (و مخالف با) سیاست‌های بومی‌سازی در بخش نفت

تاریخچه مختصر سیاست های توسعه مولد و نقش سیاستهای بومی سازی

نقش دولت در سیاست های توسعه تولیدی: چهار چوب مفهومی

ابزارها و اهداف سیاست‌های توسعه مولد

حمایت از اشتغال و دیگر اهداف اجتماعی

مباحثی علیه استفاده از سیاستهای بومی سازی

عدم توازن اهداف سیاستی و ابزارها، اولین و بهترین مداخلات در مقابل مداخلات درجه دو

نتیجه گیری

یادداشت‌ها

مراجع

فصل سوم: انواع سیاست‌های بومی‌سازی

بیانیه‌های سیاست، مجاری، ابزارهای اجرایی و شیوه گزارش دهی

استخدام، آموزش و ارتقای اتباع داخلی

تامین داخلی کالا و خدمات

بومی‌سازی در برابر توسعه بومی‌سازی

طبقه بندی سیاست‌های بومی‌سازی بر اساس مجرای مداخله و میان حوزه‌ای بودن

یادداشت‌ها

مراجع

فصل چهارم: سنجه‌های سیاستی

انواع سنجه‌ها

سنجه‌های اندازه‌گیری بومی‌سازی در بخش نیروی کار

سنجه‌های اندازه‌گیری مقدار بومی‌سازی در زنجیره تامین

سنجش منابع اختصاص یافته به خدمات و کالاهای بومی

سنجش توسعه بومی‌سازی

نتیجه‌گیری

یادداشت‌ها

مراجع

فصل پنجم: طراحی و اجرای سیاست‌های بومی سازی: درس آموخته ها

سیاست‌های بومی سازی در کشورهای منتخب

سئوالات کلیدی سیاستی

نتیجه‌گیری: چه چیزی واقعا مهم است؟

یادداشت‌ها

مراجع

فصل ششم: چه چیزی بی پاسخ مانده است؟

یادداشت

پیوست‌ها

پیوست الف: فعالیت‌های مراحل مختلف زنجیره ارزش صنایع نفت و گاز

ضمیمه ب: جداول نهاده – ستاده، پیوندهای بالادستی و پایین‌دستی

ضمیمه ج: عناصر سازنده ماتریس‌های حسابداری اجتماعی جی تی ای پی

ضمیمه د: پیوندهای بالادستی و پایین دستی در کشورهای منتخب برای بخش نفت و گاز

ضمیمه 5: انواع سیاست‌های بومی‌سازی در کشورهای منتخب

کتاب سیاست‌های بومی‌سازی در بخش نفت و گاز