محل، ابعاد و اجزای اتاق ترانسفورماتور
انتخاب محل و جهت اتاق ترانسفورماتور
در انتخاب محل و نحوه استقرار اتاق ترانسفورماتور، علاوه بر ملاحظات مربوط به مركـز ثقـل بـار و خواسته‌های نظير آن كه توضيح آن در اين بحث نمی‌گنجد لازم است مراتب زير نيز رعايت شود:
الف) اتاق ترانسفورماتور بايد حتی الامكان در طبقه همكف قرار بگيرد و يكی از جبهه‌های آن مشرف به فضای آزاد باشد و در برابر اين جبهه هيچگونه ساختمان يا مانع ديگـری كـه تهويـه اتـاق و داخل و خارج كردن ترانسفورماتور را با اشكال روبرو كند وجود نداشـته باشـد. درِ اصـلی اتـاق ترانسفورماتور بايد در اين جبهه قرار داشته تا نقل و انتقال ترانسفورماتور به سادگی انجام‌پـذير باشد، برای همين منظور ترجيح دارد وسيله نقليه و جرثقيل بتوانند به اين جبهه رفـت و آمـد كنند.
به هر دليلی اگر اتاق ترانسفورماتور در طبقات بالاتر از همكف و يا زيرزمين ساخته شود، امكانـات و فضای لازم برای نقل و انتقال ترانسفورماتور، دسترسی نفر و غيره و تمهيدات لازم بـرای تهويـه آن در نظر گرفته شود.
ب) چنانچه ساختمان از نوعی باشد كه نصب پست يا پست‌های ترانسفورماتور در طبقات ساختمان، زيرزمين و يا روی بام آن اجتناب ناپذير شود و يا برای طبقه همكف آن شـرايط بنـد الـف قابـل تأمين نباشد، ضمن رعايت كليه مقررات مربوط به تهويه اتاق و دسترسی‌های لازم بـرای نقـل و انتقال ترانسفورماتورها و ساير امكانات مورد نياز بايد در اين پست‌ها از ترانسفورماتور نوع خشک استفاده كرد. در اينصورت مراعات و اجرای جزئيات مربوط به حائل آتش مشبک با شن و غيره منتفی خواهد بود. لازم به ذكر است كه اسـتفاده از ترانسـفورماتورهای روغنـی در ايـن شـرايط ممنوع است.
پ) در صورت امكان، جبهه مشرف به فضای آزاد اتاق ترانسفورماتور بايد در جهتی انتخاب شود كـه تابش آفتاب به آن حداقل باشد (روبه شمال).
ت) جبهه مشرف به فضای آزاد ميتواند ضلع عرضی يا طولی اتاق باشد، در هر حال ترانسـفورماتور را بايد در راستای مناسب آن قرار داد.
ث) اتاق ترانسفورماتور و يا پست برق بايد حداقل 2 متر از خطوط شبكه گاز طبيعی فاصـله داشـته باشد (مبحث 17 مقررات ملّی ساختمان).
ج) در ساختمان‌های ويژه حياتی و بسيار زياد حساس تمهيدات لازم در پست برق ساختمان و نيـز نيروگاه برق اضطراری به نحوی در نظر گرفته شود كه در موقع حريق و يـا خسارت ناشی از انفجار، احتمال از دست رفتن منابع تأمين نيروی برق سـاختمان كـاهش يابـد (مبحث 21 مقررات ملّی ساختمان).
ابعاد اتاق ترانسفورماتور
در انتخاب ابعاد اتاق ترانسفورماتور بايد به موارد زير توجه شود:
الف) ابعاد اتاق ترانسفورماتور را بايد با توجه به توسعه و رشد بار در آينـده انتخـاب كـرد تـا امكـان استفاده از ترانسفورماتورهای با قدرت بيشتر بـدون لـزوم انجـام تغييـرات سـاختمانی در اتـاق فراهم باشد. برای همين منظور صرف نظر از قدرت پـيشبينـی شـده اوليـه، چنانچـه در آينـده احتمال استفاده از ترانسفورماتورهای با قدرت بيشتر از 630 كيلوولت آمپر وجود نداشته باشـد ميتوان از اتاق كوچک استفاده كرد ولی اگر اين احتمال وجود داشته باشـد، يـا قـدرت اوليـه بيش از اين مقدار باشد بايد از اتاق ترانسـفورماتور بـزرگ يـا خيلـی بـزرگ (بسـته بـه مـورد) استفاده شود. در هر حال فضای آزاد در اطراف ترانسفورماتورنبايد از 0/8 متر كمتر باشد.
ب) ارتفاع اتاق ترانسفورماتور مهمترين عامل در تهويه طبيعـی جهـت خنـک كـردن آن بـه شـمار می‌رود، برای همين منظور ارتفاع اتاق نبايد از مقادير داده شده برای هر كدام از اندازه اتـاق‌هـا كمتر باشد.
پ) چنانچه از تهويه مكانيكی به منظور خنک كردن ترانسفورماتور استفاده شود، ارتفاع اتاق نبايـد از مقادير داده شده برای هر كدام از اتاق‌ها كمتر باشد.
ت) چنانچه به علت شرايط معماری و مشخصات ساختمان (شبكه‌بندی نامناسب، وجود ستون‌هـا و غيره) احداث اتاق به ابعاد ذكر شده امكان‌پذير نباشد ممكن است آنها را با صـلاح ديد مجـری مقررات تغيير داد (به هرحال اين تغيير نبايد از %10 -در طول و عرض اتاق بيشتر باشد).
اجزای اتاق ترانسفورماتور و خصوصيات آن
اتاق ترانسفورماتور بايد دارای خصوصيات زير باشد:
الف) در اتاق ترانسفورماتور نبايد هيچ نوع پله يا شيب تند بيش از حد مجاز وجود داشته باشد.
ب) در طرح اتاق بايد مجاری عبور و خروج هوا با سطح مقطع كافی و مسـير مناسـب بـرای خنـک كردن ترانسفورماتور از راه تهويه طبيعی و يا مكانيكی پيشبينی شود.
پ) در زير محل استقرار ترانسفورماتور روغنی و پايين‌تر از مسير عبور هوای خنک‌كننده بايد حائلی مشبک كه دارای پوشش ضدزنگ باشد پيشبينی شود. روی اين شبكه بايد حداقل به ضخامت (20 سانتيمتر) شن يا سنگ گرانيت شكسته ريخته شده تا مانع سرايت آتش احتمالی باشد.
ت) زير حائل آتش بايد سطحی شيبدار ساخته شود تا روغنی را كه ممكن است در صورت نشت يا تركيدن محفظه ترانسفورماتور روغنی ريخته شود به سمت مخزن روغن هدايت كنـد. حـداقل حجم مخزن روغن بايد با حجم روغن بزرگترين ترانسفورماتور روغنی كه ممكن اسـت در اتـاق نصب شود برابر باشد. برای هدايت روغن به طرف چاهكی كه در پايينترين نقطه مخـزن سـاخته می‌شود بايد شيب‌های مناسب پيشبينی شود و يک لوله برای تلمبه كردن روغـن بايـد بطـور دائمی اين چاهک را به اتاق ترانسفورماتور وصل كند.
ث) ارتفاع كف اتاق ترانسفورماتور بايد حداقل (20 سانتيمتر) از سطح احتمالی سيلاب‌روهای منطقه بالاتر باشد.
ج) دريچه‌های ورودی و خروجی هوای خنک كننده بايد مجهز به شـبكه‌هـای جلـوگيری كننـده از دخول پرنده‌ها، حيوانات كوچک و آب باران به داخل اتاق باشد.
چ) كانال‌ها يا بازشوهای عبور كابل يا لوله‌های حامل كابل‌ها بايد به نحوی در اطراف ترانسـفورماتور پيشبينی، ساخته يا نصب شوند كه مانع مسير جريان هوای خنككننده نباشند. شـيب مسـير كانال‌ها يا لوله‌ها بايد به سمت خارج باشد.
ح) درِ ورودی اتاق بايد آهنی باشد و به سمت خارج باز شود. قفل در بايد از نوعی باشـد كـه حتـی هنگامی كه بسته است خارج شدن از اتاق امكان‌پذير باشد.
خ) برای جلوگيری از تعريـق در منـاطق مرطـوب بايـد تمهيـدات لازم، بـرای اتـاق ترانسـفورماتور پيشبينی گردد.
د) در فضای داخل و در جداره داخلی و خارجی ديوارهـا، سـقف و كـف اتـاق ترانسـفورماتور نبايـد هيچ گونه لوله حامل آب، فاضلاب، سيستم‌های برودتی و حرارتی و گاز نصب شود.
ذ) هيچ گونه پنجره‌ای نبايد در اتاق ترانسفورماتور وجود داشته باشد.
ر) اتاق بايد طوری ساخته شود كه از نفوذ رطوبت و سرايت حريق به آن جلوگيری شود و بـا توجـه به اين خواسته بايد از مصالح مناسب استفاده شود.
ز) زمان مقاومت در مقابل حريق اتاق بايد بر اساس مقررات انتخاب شود.
ژ) ديواره‌های اتاق بايد از مصالحی پوشانده شود كه گردگير نباشد.
س) استفاده از گچكاری و يا ساير مصالح در نازک‌كاری سقف پست كه امكان سقوط اجسام و بـروز اتصالی در ترانسفورماتور را در بر خواهد داشت، ممنوع است.
ش) تيرآهن و يا نـاودانی‌هـای ناقـل و اسـتقرار ترانسـفورماتور بايـد دارای زوارهـای هـدايت چـرخ ترانسفورماتور باشند و با توجه به استاندارد كوچكترين و بزرگترين ترانسفورماتوری كه ممكن است در اتاق نصب شود، انتخاب شده باشند.
ص) نگهدارنده‌های مناسب برای كابل‌های وصل شونده به ترانسفورماتور بايد پيشبينی شود.
ض) برای اتاق و زيرزمين ترانسفورماتور در ساختمانی كه دارای سيستم اعلام حريق می‌باشـد بايـد دتكتورهای اعلام حريق مناسب پيشبينی شود.
جهت استقرار ترانسفورماتور در اتاق ترانسفورماتور بايد به نحوی باشـد كـه شـرايط زير برقرار باشد:
الف) اگر محور طولی ترانسفورماتور روغنی و يا خشـک بـه مـوازات در باشـد، بوشـينگ‌هـای بـرق فشارمتوسط بايد رو به داخل اتاق باشد.
ب) اگر محور طولی ترانسفورماتور روغنی عمود بر در بـوده و ترانسـفورماتور دارای مخـزن انبسـاط روغن باشد، الزامی است كه روغن نما رو به درِ اتاق قرار گيرد.
تبصره: ترانسفورماتورهای روغنی با مخزن انبساط روغـن، ترانسـفورماتور نـوع كنسـرواتيو و بـدون مخزن انبساط روغن و از نوع تمام بسته ناميده می‌شود.
