معرفی انواع نور خورشید و کاربرد آن
چکیده :
در طراحی معماری استفاده از نور خورشید بسیار اهمیت دارد. باید انواع نورها را بشناسیم و بدانیم کدام نور برای کدام فضا مناسب است و چه گونه از نورهای موجود بهترین استفاده را داشته باشیم.
مقدمه :
در طراحی مناسب ابتدا باید در پلان گذر بندی جهت گیری دقیق ساختمان را بدانیم زیرا احتمال خیلی کمی دارد که ساختمان‌ها کاملا بدون زاویه باشند و اکثر اوقات مقداری نسبت به شمال و جنوب زاویه دارند. با توجه به آگاهی نسبت به جهت دقیق و ویژگی‌های مختلف انواع نورها می‌توانیم طراحی مناسب‌تری با توجه به اقلیم و شرایط داشته باشیم.
مثال : با توجه به جهت شمال، در ساختمان زرد رنگ در ضلع جنوب فقط نور جنوب و در ضلع شمال فقط نور شمال را داریم ولی در ساختمان آبی رنگ با توجه به جهت گیری ساختمان در ضلع جنوب نور شرق و نور جنوب و در ضلع شمال نور غرب و نور شمال را داریم.
دسته بندی انواع نورها :
نور جنوب : بهترین نور، نور جنوب است چون هم آفتاب دارد و هم نور در تمام طول روز.
نور شمال : نور بعدی نور شمال است. این نور معمولا آفتاب ندارد ولی نور در تمام طول روز را به طور یکسان دارد.
نور شرق : این نور، آفتاب صبح و نور خوب صبح و نور ضعیف بعد از ظهر را دارد.
نور غرب : نور غرب بدترین نور می‌باشد ولی به این معنا نیست که هیچ کارایی‌ای نداشته باشد ولی در زمان استفاده از آن حتما باید کنترل شود.
در استفاده و تقسیم بندی نورها برای فضاهای مختلف باید به این نکته توجه کنیم که بهترین نور را باید به مهم‌ترین فضا اختصاص دهیم.
تقسیم بندی فضاها از نظر اهمیت:
پذیرایی : این فضا برای ایرانی‌ها اهمیت بسیار بالایی دارد به همین جهت بهترین نور را برای پذیرایی در نظر می‌گیریم. به عبارتی نور جنوب بهترین نور برای این فضا می‌باشد .
اتاق خواب : فضای مهم بعدی اتاق خواب است به همین خاطر سعی می‌کنیم با توجه به دسته بندی نورها پس از پذیرایی مهم‌ترین نور را به اتاق خواب اختصاص دهیم.
آشپزخانه : برای این فضا می‌توان از نور شرق یا غرب استفاده کرد البته با توجه به اینکه آشپزخانه فضای گرمی می‌باشد به آفتاب نیازی ندارد، پس نور شمال به دلیل اینکه آفتاب ندارد برای آشپزخانه مناسب‌ترین نور است ولی با توجه به اینکه ممکن است محدودیت نورگیری داشته باشیم می‌توانیم از نور شرق یا غرب استفاده کنیم ولی آفتاب آن باید کنترل شود.
برای هر کدام از فضاها اگر مجبور شدیم از نور غرب استفاده کنیم حتما باید کنترل شده باشد.
روش‌های کنترل نور:
با استفاده از طراحی تراس، سایبان و تغییر جهت ورود نور با استفاده از پره‌های منحرف کننده‌ی نور می‌توانیم نور را کنترل کنیم.
کنترل نور در تابستان و زمستان :
در کشور ایران اکثر مناطق بیابانی می‌باشد و دارای تابستان‌های خیلی گرم زمستان‌های خیلی سرد می‌باشد. یک معمار خوب باید بتواند طوری طراحی کند که در زمستان از طریق نور خورشید خانه گرم شود و در تابستان گرمای کمتری وارد ساختمان شود تا در مصرف انرژی صرفه جویی شود.
ساده‌ترین راه تعبیه پنجره به همراه سایبان است. نور خورشید در تابستان عمودی‌تر و در زمستان مایل‌تر است. اگر با استفاده از خلاقیت خود سایبان مناسبی طراحی کنیم، نور آفتاب تابستان را کنترل کردیم ولی نور آفتاب زمستان می‌تواند به طور مستقیم وارد ساختمان شود.
نتیجه گیری :
یک معمار حرفه‌ای حتما باید حواسش به نورهایی که وارد ساختمان می‌شود باشد. باید بداند کدام نور از کدام جهت وارد می‌شود، کدام جهت بهترین نور را می‌خواهد، در کدام فضا باید نور کنترل شود، کدام نور، بهترین نور و کدام نور، بدترین نور است و چطور و برای کدام فضا باید آن را کتنرل کرد. در صورت آگاهی و توجه به این موارد می‌توان طراحی همساز با اقلیم انجام داد و آسایش را برای ساکنین تا حد زیادی فراهم ساخت، همچنین در مصرف انرژی نیز صرفه جویی کرد.
نگارنده: سرکار خانم مهندس مهشید اختری
کارشناسی ارشد معماری و انرژی دانشگاه هنرپارس ، تهران ، ایران
کتاب روشنایی طبیعی: استراتژی‌های طراحی ساختمان با رویکرد معماری و سلامتی
