تجهیزات کنترل سرعت
اهمیت نظارت
حفاظت و کنترل ترافیکی اگر نگوییم بزرگترین دغدغه پلیس‌‌های راهنمایی و رانندگی است، حداقل یکی از مهم‌ترین آن به شمار می‌رود. تجربه و آمارهای مختلف نشان داده رانندگان زمانی که حس کنند زیر نظر هستند، رفتار ترافیکی بهتری از خود نشان می‌دهند. این القای حس نظارت، می‌تواند از طریق واقعی یعنی حضور افسران پلیس در جاده‌ها، حضور خودروهای آنها و تابلوهای هشداردهنده باشد. روش دیگر، طریق غیرواقعی آن است، مانند قرار دادن ماکت خودرو پلیس و نصب چراغ‌های گردان در معابر پرخطر. شاید یکی از موفق‌ترین و مدرن‌ترین روش‌های کنترل ترافیکی، استفاده از دوربین‌های هوشمند باشد.
الف) سرعت سنج لیزری
پروسه Speed Trap (تله سرعتی)، شامل یک الگوریتم کامپیوتری می‌شود. فرض کنید خودروی X با سرعت V روی مسیر D در حال حرکت است. حسگرهای راداری و یا لیزری در کسری از ثانیه، دو پالس رفت و برگشتی را به سوی جسم X ارسال می‌کنند. زمان رفت t1 و زمان برگشت t2 خواهد بود. فاصله بین t1 و t2 محاسبه و با یک جدول از پیش تعیین‌شده نرم‌افزاری، تطابق داده می‌شود. مثلاً اگر زمان پیموده شده بین t1 و t2 دقیقاً سه‌دهم ثانیه و مسافت پیموده شده روی مسیر D حدود 10 متر باشد، آنگاه جدول، سرعتِ V را 100 کیلومتر در ساعت محاسبه می‌کند.
احتمالا زمان بازتاب امواج صوتى را در قالب یک پژواک تجربه کرده اید؛ براى مثال، اگر شما درون یک چاه یا میان یک دره فریاد بکشید، صدا مقدار قابل توجهی زمان می برد که به ته چاه برسد و دوباره به گوش شما بازگردد (سرعت صوت، چیزی بیش از 300 متر در ثانیه است). ولی نور منتشر شده از یک سرعت سنج لیزری، خیلی سریع تر از صوت حرکت می کند (حدود ۳۰۰ میلیون متر در ثانیه یا حدود 30.4 سانتیمتر در یک میلیاردیوم ثانیه!). سرعت سنج براى یک رفت و برگشت، تعداد نانو ثانیه ها را می شمارد و با تقسیم کردن بر ۲ می تواند فاصله دوربین تا خودرو را محاسبه کند.
مزیت یک سرعت سنج لیزری (براى پلیس) آن است که اندازه مخروط نور منتشر شده از سرعت سنج، خیلی کوچک است و با نزدیکتر شدن خودرو به دوربین، این میزان کمتر و کمتر می شود (در محدوده ۳۰۰ متری، قطر مخروط به حدود یک متر می رسد). این مزیت به سرعت سنج این اجازه را می دهد که یک خودرو را از میان سایر خودروها هدف گیری کند. بنابراین سرعت سنج لیزری بسیار دقیق است.
دستگاه‌های پیشرفته این امکان را به افسران پلیس می‌دهند که از فواصل دورتری به محاسبه سرعت راننده بپردازند؛ چراکه بسیاری از رانندگان با نزدیک شدن به خودروی پلیس و مجموعه دوربین‌ها، سرعت خود را کاهش می‌دهند.
ب) واسکار
این عبارت، مخفف ثبت کامپیوتری میانگین سرعت است. در این روش، پیمایش یک مسیر طولانی‌مدت با سرعت غیرمجاز محاسبه می‌شود. بدین صورت که اطلاعات پلاک خودرو در مبدأ و مقصد (و احتمالاً میانه راه) ثبت می شود و با توجه به علائم جاده و محدودیتهای سرعتی اعلام شده در طول مسیر، حداقل مدت زمان مجاز برای طی آن مسیر تعیین می شود و در صورتی که راننده در مدت زمان کمتری، آن مسیر را طی کرده باشد، تخلف تخطی از سرعت مجاز، برای او ثبت می شود. بطور مثال اگر شما قصد داشته باشید از تهران به سمت قم حرکت کنید، ابتدا و انتهای اتوبان تهران ـ قم این دوربین ها نصب شده اند و اگر شما 130 کیلومتر فاصله بین تهران تا قم را در کمتر از مدت زمان تعریف شده برای سیستم بپیمایید (مثلا با سرعت بیش از 120 کیلومتر رانندگی کرده باشید)، تخلف برای شما ثبت می شود. واسکار، بی‌اندازه گران‌قیمت است و علاوه بر دوربین، به نصب تجهیزات راداری نیز نیاز دارد.
ج) لیزر تفنگی
اگر از اتوبان قزوین به سمت آزادراه شمال حرکت کرده باشید، در مسیر خود تابلوهای بزرگی با این عنوان می‌بینید: «تمام مسیر، توسط لیزر گان کنترل می‌شود»! دلیل اسم‌گذاری Gun یا تفنگ، نوع بهره‌گیری از آن است؛ به طوری که افسر پلیس، درست مانند یک اسلحه آن را به سوی خودرو هدف می‌گیرد و همان پروسه پالس رفت و برگشت امواج فروسرخ تکرار می‌شود.
د) سیستم لوپ
در روش لوپ، از یکی از اصول الکترودینامیک به نام القای الکترومغناطیسی استفاده می‌شود. به این‌ترتیب که تغییر در میدان مغناطیسی، منجر به القای جریان در مدار می‌شود. برای همین یک پیچه (لوپ) در کف خیابان کشیده می‌شود که در آن جریان برقرار است و با عبور خودرو از بالای این لوپ، تراوایی مغناطیسی محیط تغییر می‌کند و به‌این‌ترتیب، شدت میدان مغناطیسی نیز تغییر می‌یابد. این تغییر میدان، باعث القای جریان در پیچه می‌شود. شدت این جریان توسط یک آمپرسنج اندازه گیری شده و تغییر این جریان، سرعت خودرو را تعیین می کند و اگر این سرعت از حد مجاز بیشتر باشد، دستگاه، تصویر خودرو و پلاک آن را ثبت می‌کند.
نحوه کنترل محدوده های طرح ترافیک
شهر تهران، مناطق ممنوعه ترافیکی بسیاری دارد (مساحتی بیش از ۳ میلیون متر مربع). این محدوده وسیع، شامل بیش از ۱۰۰ ورودی است که کنترل آن کار ساده‌ای به‌نظر نمی‌رسد. تا قبل از اجرایی‌شدن طرح کنترل مکانیزه، این مجراهای ورودی بوسیله نیروی انسانی کنترل می‌شدند.
کنترل مکانیزه، آخرین راه‌حل مدیران شهری برای جلوگیری از ورود خودروهای غیرمجاز به محدوده طرح ترافیک است. شما می‌توانید قانون را شکسته و وارد محدوده طرح ترافیک شوید ولی باید عواقب آن را نیز بپذیرید؛ چراکه دوربین‌های نظارت مکانیزه، ورود غیرمجاز شما را ثبت و جهت صدور قبض جریمه، به بانک اطلاعات پلیس ارسال می کنند.
این سیستم، براساس یک روش جهانی (که به آن شناسایی الگو گفته می‌شود)، کار شناسایی پلاک خودروی مجاز را از غیرمجاز انجام می‌دهد؛ بدین صورت که پلاک خودروهای وارد شده به محدوده طرح ترافیک را با اطلاعات خودروهای مجاز که قبلاً برای آن تعریف شده، مقایسه می کند و در صورت عدم تطبیق، آن را متخلف برمی شمرد!
داستان پلاک‌ها
تمام قابلیت دوربین‌ها و رادارهای کنترلی، زمانی مشخص می‌شوند که پالس ارسالی به درستی بازگردد. امواج رادیویی ماکروویو، فروسرخ (مادون قرمز و یا همان اینفرارد) و رادیویی در صورتی که با فلز برخورد نکنند، بازتابی ندارند. از آنجایی که تمام بدنه خودرو فلزی است، تصویر بازگشتی به دوربین، نمایه‌ای مبهم از یک خودرو است. به همین دلیل، مکانیزم ANPR (تشخیص خودکار شماره پلاک) ابداع شد که موجب می شود تا پالس‌های بازگشتی، بتوانند تصویر خودرو به همراه پلاک آن را به دوربین منتقل کنند.
از سیستم ANPR فقط برای ثبت ناهنجاری‌های ترافیکی استفاده نمی‌شود. کنترل و اخذ عوارض ورود به محدوده طرح ترافیک، اخذ عوارض جاده‌ها و بزرگراه‌ها به صورت خودکار، محاسبه مدت سفر و اندازه‌گیری سرعت متوسط خودروها، مزیت‌های دیگر تشخیص خودکار پلاک هستند. قابلیت بزرگ این سیستم، خواندن دقیق شماره پلاک است. به همین دلیل پلاک‌های مخدوش، بسرعت توسط سیستم علامت‌گذاری می‌شوند و گشت پلیس را برای بازرسی اعزام می‌کند.
