مبحث ششم مقررات ملی ساختمان – بارهای وارد بر ساختمان

مبحث ششم مقررات ملی ساختمان كه مربوط به “بارهای وارد بر ساختمان” است اولين بار در سال 1380 منتشر گرديد و دو آيين‌نامه موجود در كشور را تحت عناوين: آيين‌نامه حداقل بار وارده بر ساختمان‌ها و ابنيه فنی – استاندارد شماره 519 سال 1379 ،و” آيين‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله” استاندارد شماره 2800 سال 1378 را در برگرفت. ويرايش دوم مبحث ششم مقرات ملی ساختمان نيز در سال 1384 و در پی تغييرات گسترده در ويرايش سوم استاندارد 2800 انتشار يافت.

با توجه به توسعه ساخت و ساز در كشور و همچنين پيشرفت‌های ايجاد شده در علم مهندسی عمران لزوم بازنگری ويرايش دوم و به روزرسانی آن براساس آخرین ویرایش آيين‌نامه‌های معتبر دنیا در زمینه تدوین آيين‌نامه‌های بارگذاری ضروری به نظر می‌رسد. در ادامه مهم‌ترين تغييرات ايجاد شده در ويرايش حاضر مختصر ارائه می‌شود:

1. با توجه به گستردگی و تنوع اقليم آب و هوایی كشور ايران، ضوابط مربوط به بار سيل (فصل 6)، بار باران (فصل 8) و بارهای يخ – یخ‌زدگی جوی (فصل 9) در اين ويرايش به مبحث ششم مقررات ملی ساختمان اضافه شده است.
2. با توجه به فصول جديد بارگذاری اضافه شده، گروه‌بندی خطرپذيری ساختمان و همچنين ضريب اهميت مربوط به هر نوع بارگذاری در فصل اول اين مقررات منظور شده است.
3. تركيبات بارگذاری مربوط به طراحی به روش‌های متفاوت با در نظر گرفتن بارهای جديد اعمالی، در فصل دوم اين مقررات ارائه شده است.
4. عمده‌ترين تغيير ايجاد شده در فصل مربوط به بار مرده، حذف بار مربوط به تيغه‌های جداساز فضا و انتقال آن به فصل مربوط به بارهای زنده است.
5. حداقل بار طراحی جانبی خاک با توجه به شرح مصالح انباشته شده در پشت ديوار حائل اصلاح و در فصل بارهای خاک و فشار هيدرواستاتیکی (فصل 4) اعمال شده است.
6. از جمله مهم‌ترين تغييرات اعمالی در فصل بارهای زنده (فصل 5) عبارتست از: ارائه ضوابط مربوط به ديوارهای تقسیم كننده، اصلاح ضوابط مربوط به كاهش بارهای زنده طبقات از جمله امكان كاهش بار زنده محل عبور و یا پارک خودروهای سواری و كاهش در بارهای زنده بام تحت شرايط خاص، اصلاح بارهای جراثقال، تكميل و به روزرسانی حداقل بارهای زنده گسترده يكنواخت و بار زنده متمركز كف‌ها، بار زنده محل فرود بالگرد و تعيين یک حداقل مقدار ممكنه برای حالاتی كه بار زنده آن‌ها در مبحث ششم مققرات ملی ساختمان مشخص نشده است.
7. اصلاح رابطه مربوط به تعيين بار برف بام بر اساس ضريب اهميت، ضريب برفگيری، ضريب شرايط دمایی و ضريب شيب؛ بازنگری ضوابط مربوط به بارگذاری نامتوازن، انباشتگی برف در بام‌های ترازهای پايين‌تر و متفاوت، و سربار باران بر برف از جمله تغييراتی است كه در بار برف (فصل 7) ايجاد شده است .
8. با توجه به گسترش صنعت بلند مرتبه‌سازی و همچنين امكان بروز طوفان‌هایی با سرعت زياد، لزوم بازنگری ضوابط مربوط به تعيين بارهای ناشی از باد ضروری به نظر ميرسد. تغييرات ايجاد شده در اين فصل به حدی است كه می‌توان فصل مربوط به بارهای ناشی از باد (فصل 10) را یک فصل جديد در اين مبحث به شمار آورد. به طور كلی سه روش جهت محاسبه بار باد در اين فصل پيشبينی شده است: روش‌های استاتيكی، ديناميكی و تجربی (تونل باد). روش استاتیکی برای سازه و ساختمان‌های با ارتفاع كم و متوسط و نیز نما و پوسته خارجی مناسب است. در اين روش فشار ناشی از باد به دو بخش فشار داخلی و خارجی تقسيم شده و هر یک از اين نيروها بر اساس ضريب اهميت، فشار سرعتی، ضريب بادگيری، ضريب اثر باد جهشی و ضريب فشار داخلی يا خارجی تعيين می‌شود. روش ديناميكی برای تعيين اثرات كلی باد شامل پاسخ تشديد شده و عمدتاً برای ساختمان‌های بلند و سازه‌های لاغر (بجز نما و پوسته خارجی و اعضای سازه‌ای ثانوی) به كار می‌رود. ساختار اين روش مشابه روش استاتیکی است، با اين تفاوت كه ضريب اثر تند باد و ضريب بادگيری به طور متفاوتی تعيين می‌شوند. روش تجربی برای ساختمان‌هایی كه ممكن است در معرض اثرات جستی باد يا گرفتگی قسمتی از عبور جريان توسط موانع بالا دست جريان، ريزش گردباد يا اثرات ناپايداری آيرو ديناميكی قرار گيرند و همچنين ساختمان‌هایی كه پوسته خارجی نامتعارفی دارند مناسب است. ضوابط و روابط مربوط به هر روش به تفصيل در هر بخش ارائه شده است.
9. با توجه به بازنگری در ضوابط استاندارد 2800 (آيين‌نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله)، كميته تخصصی مبحث ششم مقررات ملی ساختمان تصميم گرفت تا ضمن ارجاع ضوابط طراحی در برابر زلزله به آخرين ويرايش استاندارد 2800 به ذكر ضوابط لرزه‌ای مهم و بيان واضح‌تر موارد ابهام آميز در فصل 11 اين مبحث بسنده كند.
10. با توجه به اهميت موضوع پدافند غيرعامل و انتشار مبحث 21 در خصوص اين مطلب، بارهای ناشی از انفجار در فصل 12 ارائه گرديده است.