مبحث دهم مقررات ملی ساختمان – طرح و اجرای ساختمان‌های فولادی

اين مجموعه، ويرايش ششم مبحث دهم مقررات ملی ساختمان با عنوان “طرح و اجرای ساختمان‌های فولادی” است و هدف آن ارائه حداقل ضوابط و مقرراتی است كه با رعايت آن‌ها شرايط ايمنی، قابليت بهره‌برداری و پايایی سازه‌های موضوع مبحث دهم فراهم شود.

هدف از اين ويرايش، آسان‌سازی استفاده، به روز كردن ضوابط و مقررات، افزودن برخی ضوابط تكميلی به ويژه در فصل الزامات طراحی لرزه‌ای براي كاربرد گسترده‌تر و رفع برخی ابهامات و كمبودهای اصلی و ويرايش فنی و ادبی آن و نيز صرفه اقتصادی در طراحی و اجرای ساختمان‌هايی فولادی بوده است.

علائم و اختصارات به كار رفته در  مبحث دهم مقررات ملی ساختمان به نحوی اختيار شده است كه هماهنگ با علائم و اختصارات متحدالشكل مورد تائيد سازمان بين المللی استاندارد (ISO) می‌باشد و واژه‌ها و عناوين نيز هماهنگ با ساير مباحث مقررات ملی ساختمان و ساير آیين‌نامه‌های ملی در اين زمينه می‌باشد.

الزامات مبحث دهم مقررات ملی ساختمان شامل الزامات عمومی (فصل 10-1)، الزامات طراحی (فصل 10-2)، الزامات طراحی لرزه‌ای (فصل 10-3) و الزامات ساخت، نصب و كنترل (فصل 10 -4) می‌باشد.

مطابق مبحث دهم مقررات ملی ساختمان تعيين پيكربندی، ابعاد و مشخصات اجزای سازه بايد به نحیي باشد كه مجموعه سازه، شامل اعضا و اتصالات آن، تحت شرايط بارگذاری محتمل، به هيچ یک از حالت‌های حدی مقاومت (ايمنی) و بهره‌برداری نرسد. حالت‌های حدی مقاومت و بهره‌برداری به شرايطی اطلاق می‌شوند كه اگر تمام يا بخشی از سازه ساختمان و نيز قطعات الحاقی آن به هر یک از آن حالت‌ها برسند، ساختمان قادر به انجام وظايف خود نبوده و از حيز انتفاع خارج می‌شود.

تا چند سال پيش، روش تنش مجاز سنتی‌ترين روش طراحی سازه‌های فولادی برای تامين الرامات حالت‌های حدی مقاومت به شمار ميرفت و ارائی آن به عنوان دستورالعمل در آیين‌نامه AISC سابقه حدوداً 100 ساله دارد. در اين روش طراحی اولاً ضوابط طراحی به گونه‌ای تدوين شده بود كه بتوان از روش تحليل الاستيک بهره برد، ثانياً در اين روش آثار كلیه عوامل موثر برای تامين یک حاشيه ايمنی معقول و منطقی، تنها به كمک یک ضريب (به نام ضريب اطمينان) و فقط در یک مرحله منظور می‌شد. در سه دهه اخير آئين‌نامه نويسان كشورهای پيشرفته تلاش نموده‌اند آیين‌نامه‌ای تدوين نمايند كه در آن از یک طرف برای تحليل سازه بتوان از روش تحليل الاستیک استفاده نموده و از طرف ديگر مقاومت اجزای سازه در حالت‌های حدی (نهایی) محاسبه شود. در حال حاضر اين شيوه، كه در طراحی سازه‌های فولادی به روش “ضرايب بار و مقاومت” موسوم است، در اكثر كشورهای پيشرفته رواج پيدا نموده و ويرايش فعلي مبحث دهم مقررات ملی ساختمان نيز بر اساس همين شيوه تهيه و تدوين گرديده است. با توجه به اينكه در اين روش طراحی، حاشیه ايمنی لحاظ شده در دو مرحله ( اولی افزايش بار به كمک ضرایب بار و دومی تقليل مقاومت به كمک ضرائب كاهش مقاومت) صورت می‌گيرد، لذا ميتوان گفت كه طراحی به روش ضرایب بار و مقاومت منطقی‌تر و ملموس‌تر از طراحی به روش تنش مجاز بوده و به همين جهت در اكثر كشورهای پيشرفته و به ويژه زلزله خيز، طراحی به روش ضرایب بار و مقاومت از اقبال عمومی بيشتری برخودار بوده است.

در مبحث دهم مقررات ملی ساختمان برای تامين الزامات حالت‌های حدی بهره‌برداری، در فصل (10-2) و (10-4) ضوابطی ارائه شده است كه با رعايت آن‌ها و الزامات ساير مباحث مقررات ملی ساختمان، بهره‌برداری مناسب بنا تامين می‌گردد.

باتوجه به اينكه براساس تصميم شورای تدوين مقررات ملی ساختمان مقرر گرديده است كه تركيبات بارگذاری كليه روش‌های طراحی و كنترل فقط در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ارائه شوند، از اين روی در مبحث دهم مقررات ملی ساختمان از تكرار ارائه تركيبات مختلف بارگذاری خودداری گرديده و به مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ارجاع داده شده است.