کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت

کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت

مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری مصوبه مورخ ۱۳۹۸/۰۸/۲۰ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران

فهرست کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت:

پیشگفتار

الف- مقدمه
ب- اهداف پروژه
ج- تعاریف
د- دلیل انتخاب صندلی چرخدار

فصل اول: ضوابط شهرسازی برای افراد دارای معلولیت

۱- ضوابط طراحی و مناسب‌سازی فضای شهری

۱-۱- پیاده‌رو

۱-۱-۱- عرض پیاده‌رو

۱-۱-۲- کفسازی پیاده‌رو

۱-۱-۳- شیب پیاده‌رو

۱-۱-۴- موانع در پیاده‌رو

۱-۱-۵- حدفاصل پیاده‌رو و دگیر مسیرهای عبوری

۱-۱-۶- رمپ جدول

۱-۲- اختلاف ارتفاع در فضای شهری

۱-۲-۱- پله

۱-۲-۲- سطح شیب‌دار (رمپ)

۱-۳- پل‌های ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو

۱-۴- محل عبور عابر پیاده در سواره‌رو

۱-۴-۱- گذرگاه هم‌سطح / خط‌کشی عابر پیاده

۱-۴-۲- چراغ راهنمایی

۱-۴-۳- گذرگاه غیر هم‌سطح

۱-۵- توقفگاه خودرو

۱-۵-۱- پارکینگ حاشیه‌ای

۱-۵-۲- پارکینگ‌های عمومی

۱-۶- ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی

۱-۶-۱- اتوبوس

۱-۶-۲- بی‌آر‌تی

۱-۶-۳- مترو

۱-۶-۴- تاکسی

۱-۷- تجهیزات و مبلمان شهری

۱-۷-۱- علائم

۱-۷-۲- نورپردازی و روشنایی

۱-۷-۳- مبلمان شهری

۱-۷-۴- سرویس بهداشتی عمومی

فصل دوم: ضوابط طراحی معماری برای افراد دارای معلولیت

۲- ضوابط طراحی و مناسب‌سازی ساختمان‌های عمومی

۲-۱- عناصر مشترک در تمامی ساختمان‌های عمومی

۲-۱-۱- ورودی‌ها

۲-۱-۲- راه‌های خروج

۲-۱-۳- سرسرا و فضای پذیرش

۲-۱-۴- راهرو

۲-۱-۵- پله‌ها

۲-۱-۶- سطح شیب‌دار (رمپ)

۲-۱-۷- آسانسور

۲-۱-۸- بالابر

۲-۱-۹- پله‌برقی و پیاده‌رو متحرک

۲-۱-۱۰- بازشوها

۲-۱-۱۱- میله‌های دستگرد

۲-۱-۱۲- فضاهای بهداشتی

۲-۱-۱۳- اتاق دوستدار مادر و کودک

۲-۱-۱۴- تجهیزات و مبلمان

۲-۱-۱۵- علائم و مسیریابی

۲-۱-۱۶- نورپردازی

۲-۱-۱۷- کفسازی

۲-۱-۱۸- کنترل‌های الکتریکی و مکانیکی

۲-۱-۱۹- اعلام خطر

۲-۲- ضوابط خاص تصرف‌ها

۲-۲-۱- استثنائات

۲-۲-۲- تصرف‌های تجمعی

۲-۲-۳- مراکز بهداشتی، درمانی و آسایشگاهی

۲-۲-۴- رستوران و چایخانه

۲-۲-۵- هتل‌ها

۲-۲-۶- مراکز تجاری

۲-۲-۷- کتابخانه

۲-۲-۸- اماکن ورزشی

۲-۲-۹- مراکز مذهبی و مساجد

۲-۲-۱۰- مراکز فرهنگی

۲-۲-۱۱- پایانه‌های حمل و نقل

۲-۲-۱۲- ساختمان‌های آموزشی

۲-۲-۱۳- بوستان‌ها و زمین بازی

۲-۲-۱۴- ساختمان‌های تاریخی

۲-۲-۱۵- پناهگاه و اسکان اضطراری

فصل سوم: ضوابط طراحی و مناسب‌سازی ساختمان‌های مسکونی

۳-۱- هدف

۳-۲- شرایط عمومی

۳-۳- مسکن قابل دسترس

۳-۳-۱- ورودی

۳-۳-۲- راهرو

۳-۳-۳- راه پله

۳-۳-۴- سطح شیب‌دار

۳-۳-۵- آسانسور

۳-۳-۶- بازشوها

۳-۳-۷- میله دستگرد

۳-۳-۸- فضای بهداشتی

۳-۳-۹- کنترل‌های الکتریکی و مکانیکی

۳-۳-۱۰- پارکینگ‌ها

۳-۳-۱۱- اتاق‌ها

۳-۳-۱۲- آشپزخانه

۳-۳-۱۳- انباری

منابع و مراجع

مقدمه:

مشکلات موجود در طراحی شهری و معماری، یکی از بزرگ‌ترین موانع حضور افراد دارای معلولیت در فعالیت‌های اجتماعی است. افراد دارای معلولیت علی‌رغم برخورداری از قابلیت‌ها و توانایی‌های بسیار، به دلیل همین موانع با عدم دسترسی به تسهیلات محیط شهری روبرو هستند و جامعه نیز بی‌بهره از نیروهای بالقوه آنان است. سازگار ساختن محیط شهر با نیازهای افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی در واقع بازگردانیدن این افراد به اجتماع، زندگی و فعالیت است.

به دنبال مطالعاتی که در زمینه طراحی فضاهای مناسب و قابل دسترسی برای افراد دارای معلولیت در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن انجام گردید، مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی در سال ۱۳۶۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری رسید.

متن تکمیلی بازنگری نخست ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی پس از انجام مراحل ویرایش ادبی و نظرخواهی از صاحب‌نظران فنی در تاریخ ۲۱/۹/۷۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران رسید و از تاریخ فوق مصوبه و پیوست آن جایگزین مصوبه قبلی و رعایت مفاد آن لازم‌الاجرا گردید.

کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت

براساس بند ۶ مصوبه فوق وزارت مسکن و شهرسازی موظف گردید هر پنج سال یک بار، ضوابط و مقررات موضوع این مصوبه را مطابق با شرایط و امکانات جدید مورد بازنگری قرار دهد و برای تصویب به شورایعالی شهرسازی و معماری پیشنهاد نماید. در این راستا طرح پژوهشی «ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت» در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با همکاری کمیته تخصصی بازنگری ضوابط متشکل از نمایندگان سازمان‌ها و نهادها از جمله وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی، سازمان بهزیستی کشور، سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور، دبیرخانه شورایعالی شهرسازی و معماری، دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور، بنیاد شهید و امور ایثارگران، شهرداری تهران، تشکل‌های غیر دولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد، صاحب نظران، اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به اجرا درآمد.

پیش‌نویس ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت در کمیته‌های تخصصی بازنگری در مرکز تحقیقات، کمیته فنی و تحقیقاتی ستاد مناسب‌سازی در وزارت کشور، کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش و کمیته تخصصی مقررات، لوایح و سیاستگذاری شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. پس از اعلام نظرات تکمیلی، متن نهایی تدوین شد و در تاریخ ۲۰/۰۸/۱۳۹۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران رسید.

اهداف پروژه:

هدف اصلی پروژه تحقیقاتی «ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت»، تأمین فضای قابل‌دسترس و فرصت‌های مساوی برای همه اقشار جامعه در جهت تسهیل حرکت و جابجایی مستقل در سطح شهر و دسترسی عادلانه و محترمانه به ساختمان‌ها و تجهیزات شهری است.

بدین ترتیب بناها و فضاهای شهری باید به گونه‌ای طراحی یا مناسب‌سازی شوند که گروه‌های خاصی از مردم به دلیل محدودیت‌های موجود از استفاده از آن‌ها محروم نشوند و تردد، رسیدن، دستیابی و استفاده مستقل تمامی افراد از آن فضا و تجهیزات معماری درون آن امکان‌پذیر باشد و به جز ممانعت‌های ایمنی، امنیتی یا مالکیتی، هیچ‌گونه مانع حرکتی برای دسترسی افراد به آن فضا و حرکت و فعالیت در درون آن وجود نداشته باشد.

به منظور ارتقاء سطح علمی ضوابط و به هنگام نمودن آن بر اساس اطلاعات علمی و دانش روز و تحقیقات انجام‌شده، و با توجه به شرایط کشور و تجربیات سایر کشورها و ارائه معیارهای صحیح فنی و الزامات قانونی در جهت تأمین دسترسی‌ها و رفع مشکلات اجرایی در وضعیت موجود و در توسعه‌های آتی، ویرایش دوم «ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی-حرکتی» مورد بازنگری قرار گرفت.

رویکرد اصلی در بازنگری، پرهیز از ایجاد تغییرات اساسی در ساختار ضوابط، رفع ابهامات و انجام نکات اصلاحی و تکمیلی مورد لزوم به منظور کاربرد مطلوب و بهینه ضوابط است. بهره‌گیری از رویکرد طراحی همه‌شمول، بازنگری تصاویر و تبیین و تدقیق ضوابط با ارائه جزییات لازم، توجه و لحاظ ویژگی‌ها و شرایط افراد با محدودیت‌های بینایی و شنوایی در طراحی و مناسب‌سازی محیط، پرهیز از راه‌حل‌های اختصاصی و تأمین دسترسی مجزا برای افراد دارای معلولیت از دیگر مواردی است که در ویرایش سوم مورد تأکید قرار گرفته است.